O‘zbekistonda biznesni qanday ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin: xorijiy asoschilar uchun to‘liq qo‘llanma

O‘zbekiston shiddat bilan Markaziy Osiyodagi biznes yuritish uchun eng qulay mamlakatlardan biriga aylanmoqda — chet el fuqarolariga to‘liq mulk egaligi, tezkor onlayn ro‘yxatdan o‘tkazish va IT Park tomonidan “Zero Risk” kabi dasturlar orqali soliq imtiyozlarini taqdim etmoqda. Ushbu qo‘llanmada Toni Kryuger tashkiliy-huquqiy shaklni tanlashdan tortib, ish ruxsatnomasini olishgacha bo‘lgan butun jarayonni bosqichma-bosqich tushuntiradi, bu esa O‘zbekiston bozorida biznesni boshlash va rivojlantirishni har qachongidan ham osonlashtiradi.

Toni Kryuger, Toshkent — media mutaxassis va texnologiya sohasidagi tadbirkor, LinkedIn

Men haqimda

Men hozirda “Financial IT” kompaniyasida media mutaxassis bo‘lib faoliyat yuritaman, shuningdek, Toshkent shahridagi texnologik tadbirkorman. “PraaktisGO” va “Zaytra.ai” kabi loyihalarni yaratish, shuningdek, “kpi.com” bilan ishlash bo‘yicha shaxsiy tajribamga asoslanib, keying bir necha oy davomida O‘zbekistonda biznes yuritish bo‘yicha tajribam bilan o‘rtoqlashaman. Mahalliy hamkorlar, jumladan IT Park kabi mahalliy hamkorlar bilan qanday ishlashimiz haqida batafsil ma’lumot beraman. Ro‘yxatdan o‘tish va qonunchilik asoslaridan tortib, iste’dodli kadrlarni jalb qilish va mintaqaviy miqyosda kengayishgacha bo‘lgan masalalarni qamrab olgan ushbu maqolalar Markaziy Osiyoning eng tez rivojlanayotgan ekotizimlaridan biri bilan hamkorlik qilishni istagan asoschilar, investorlar va boshqaruvchilarga amaliy tavsiyalar berishga qaratilgan.    

O‘zbekiston — mintaqadagi eng ko‘p aholiga ega mamlakat — jadal sur’atlarda biznes yuritish uchun eng qulay yo‘nalishlardan biriga aylanmoqda. Bugungi kunda mamlakatda 155 000 dan ortiq yuridik shaxs onlayn tarzda ro‘yxatdan o‘tkazilgan bo‘lib, soddalashtirilgan raqamli jarayon amal qilmoqda, shuningdek, soliq va investitsiya qonunchiligidagi keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Shu tufayli xorijiy tadbirkorlar bozorga misli ko‘rilmagan darajada kirib kelmoqda. Shaxsan men so‘nggi yetti oy ichida uchta yangi kompaniyani ro‘yxatdan o‘tkazdim, ulardan ikkitasi IT Park Uzbekistan orqali yo‘lga qo‘yildi.   

Xo‘sh, O‘zbekistonda qanday qilib biznes ochish mumkin? Va bu tez rivojlanayotgan bozorda faoliyat boshlashdan oldin nimalarni bilishingiz lozim?

Keling, O‘zbekiston bozoriga ishonch bilan kirib borishingiz uchun ro‘yxatdan o‘tish bosqichlaridan tortib, tashkiliy-huquqiy shaklni tanlash, ishlash uchun ruxsatnomalar va soliq imtiyozlarini olishgacha bo‘lgan barcha jarayonlarni ketma-ket ko‘rib chiqaylik.

To‘liq xorijiy egalik va soddalashtirilgan kirish

O‘zbekistondagi biznes muhitining eng muhim afzalliklaridan biri aksariyat sohalarda 100% xorijiy mulkchilikka ega bo‘lish imkoniyatidir. Qonunchilik mahalliy hamkorni talab qilmaydi — siz kompaniyaga xorijdan turib ham, mamlakat hududida bo‘lib ham mustaqil egalik qilishingiz va boshqarishingiz mumkin.     

Bundan tashqari, ro‘yxatdan o‘tish jarayoni ortiqcha byurokratik to‘siqlardan xoli. my.gov.uz va fo.birdarcha.uz, shuningdek One Stop Shop kabi portallar orqali kompaniyani to‘liq onlayn tarzda ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin — ko‘pincha atigi ikki ish kuni ichida.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat: tez, moslashuvchan va chet elliklar uchun qulay

Xalqaro ta’sischilar uchun O‘zbekiston bozoriga kirishning eng keng tarqalgan va qulay shakli mas’uliyati cheklangan jamiyat (MCHJ) hisoblanadi.

MCHJning afzalliklari

1. Minimal ustav kapitali talab qilinmaydi.
2. Ro‘yxatdan o‘tkazish muddati — hujjatlar topshirilgandan so‘ng bir-ikki ish kuni ichida.
3. Chet el fuqarolarining egalik qilish va boshqarish imkoniyati.
4. Aksiyadorlar sifatida ham yuridik, ham jismoniy shaxslar qatnashishi mumkin.
5. 50 tagacha ishtirokchiga ruxsat beriladi.

Ro‘yxatdan o‘tish uchun kompaniya nomi, yuridik manzili (IT Park bu borada yordam bera oladi) va ta’sis hujjatlari talab etiladi.

Bundan tashqari, shakllarni onlayn topshirish va hujjatlarni elektron imzolash imkonini beruvchi Elektron raqamli imzo (ERI) zarur. Portal orqali ariza topshirib, taxminan 270 000 so‘m yoki 22 AQSh dollari miqdoridagi davlat bojini to‘lagandan so‘ng, tasdiqlashni kutish qoladi.

Tasdiqlangandan so‘ng, sizga Soliq to‘lovchining identifikatsiya raqami (STIR/JSHSHIR) beriladi va siz korporativ bank hisobraqamini ochishingiz hamda kompaniya muhrini buyurtma qilishingiz mumkin.  

Raqamlar nimani ko‘rsatmoqda

O‘zbekiston Respublikasi Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali ma’lumotlariga ko‘ra:

• Yakka tartibdagi tadbirkorlar: DXM orqali ro‘yxatdan o‘tganlar — 1 674 048, onlayn ro‘yxatdan o‘tganlar — 155 207.
• Yuridik shaxslar (MCHJ, AJ): DXM orqali ro‘yxatdan o‘tganlar —  594 155, onlayn ro‘yxatdan o‘tganlar — 155 529.

Ko‘rib turganingizdek, raqamli ro‘yxatdan o‘tish — O‘zbekistonda o‘z faoliyatini yo‘lga qo‘ymoqchi bo‘lgan xorijiy kompaniyalar va startaplar uchun eng maqbul tanlovga aylanmoqda, chunki bu jarayonni istalgan vaqtda masofadan turib amalga oshirish imkoni mavjud.   

Muqobil variantlar: vakolatxonalar va doimiy muassasalar

Hozircha to‘laqonli kompaniya tashkil etish shart bo‘lmasa, sizda yana bir nechta variant bor.

Vakolatxona bozorni o‘rganish yoki tijorat faoliyatini yuritmasdan operatsiyalarni muvofiqlashtirish maqsadida tashkil etilishi mumkin. Akkreditatsiya Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi tomonidan bir yildan uch yilgacha muddatga beriladi. Jarayon nisbatan sodda bo‘lib, chet ellik rahbarlarga ishlash uchun ruxsatnoma talab qilinmaydi.

Doimiy muassasa maqomi O‘zbekistonda yuridik shaxs tashkil etmasdan faoliyat yuritayotgan xorijiy kompaniyalarga nisbatan qo‘llaniladi. Soliq kodeksining 20-moddasiga ko‘ra, bunday muassasa 183 kundan ortiq faoliyat yuritganda yoki mamlakat hududida loyihalarni (qurilish, ombor xizmatlari, savdo) amalga oshirganda yuzaga keladi. Bunda to‘liq ro‘yxatdan o‘tish talab etilmasa-da, soliq majburiyatlari paydo bo‘ladi. 

IT Park’ning afzalliklari

Dasturiy ta’minot, raqamli xizmatlar, sun’iy intellekt va elektron tijorat sohasidagi startaplar uchun IT Park Uzbekistan alohida ahamiyatga ega — Wonka shokolad fabrikasidan ko‘ra ancha xavfsizroq muhitni taqdim etadi. Zero Risk? Albatta!

O‘zbekistonda biznes ochishning yana bir muhim afzalligi Zero Risk dasturi hisoblanadi. Bu dastur 12 oylik bepul ofis maydoni, texnik jihozlardan foydalanish imkoniyati, xodimlarni ishga qabul qilish va o‘qitish xarajatlarini qoplash, shuningdek, mahalliy mutaxassislarni yollashda ish haqining 15% gacha qoplanishini ta’minlaydi.

Dasturda ishtirok etish uchun kompaniya birinchi yil davomida kamida 50 nafar xodimni ish bilan ta’minlashi va 500 000 AQSh dollari miqdoridagi eksport shartnomasiga ega bo‘lishi yoki yillik aylanmasi kamida 50 million AQSh dollari bo‘lgan bosh kompaniya tarkibiga kirishi shart.

2019-yilda tashkil etilgan IT Park investorlar uchun quyidagi keng ko‘lamli imtiyozlarni taqdim etadi:

• eksportga yo‘naltirilgan rezidentlarni daromad solig‘i, mol-mulk solig‘i va ijtimoiy to‘lovlardan ozod qilish (2040-yilgacha);
• chet ellik xodimlarni ishga qabul qilishda hech qanday cheklovlar va kvotalarning yo‘qligi;
• viza va ishlash ruxsatnomalarini olishning IT Visa portali orqali soddalashtirilgan tartib-qoidalari;
• foydani xorijiy valyutada repatriatsiya qilish imkoniyati;
• ofis maydoni, maslahat xizmatlari va “yagona darcha” tamoyili asosida qo‘llab-quvvatlash.

IT Park rezidenti maqomini olish uchun arizani MCHJni ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonida yoki u tugagandan so‘ng ham topshirish mumkin. Arizalar tezkorlik bilan ko‘rib chiqiladi va maslahat yordami ingliz, rus va boshqa tillarda taqdim etiladi.

Kadrlar masalalari va ishlash uchun ruxsatnomalar

Kompaniyalar mahalliy va chet ellik xodimlarni yollash huquqiga ega. Direktor lavozimini esa chet el fuqarosi egallashi mumkin. Qonunchilikda xodimlarning minimal soni belgilanmagan, shu sababli yagona ta’sischiga ega startaplar ham ruxsat etiladi. 

Chet ellik xodim va ta’sischi sifatida men IT Park jamoasi yordamida 2 hafta ichida onlayn portal orqali “IT Visa” va “IT Card” olishga muvaffaq bo‘ldim.

Xorijiy xodimlarni ishga olishda (IT Park rezidentlari uchun imtiyozlardan tashqari) Tashqi mehnat migratsiyasi agentligidan ish ruxsatnomasini olish talab etiladi. Jarayon rasmiy bo‘lsa-da, bajarilishi mumkin va uni amalga oshirish muddatlari qisqartirilmoqda.

Vakolatxonalar, odatda, bu talabdan ozod qilinadi, chunki ularning chet ellik direktorlari akkreditatsiya protokollari doirasiga kiradi.

Ro‘yxatdan o‘tishga tayyormisiz

Fintech ilovasini ishga tushirish, xalqaro savdoni boshqarish yoki mintaqada yangi mahsulotni sinab ko‘rish kabi maqsadingiz bo‘lishidan qat’i nazar — barcha zarur vositalar va qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari allaqachon mavjud.