Onlayn bozor inqilobi: nega elektron tijorat hozirda dolzarb?

Bugungi kunda texnologiyalar jadal rivojlanishda davom etayotgan va Internet odamlarning kundalik hayotiga mustahkam kirib borgan bir paytda, elektron tijorat nafaqat muhim tendensiya, balki biznes muvaffaqiyatining muhim vositasiga aylanib ulgurdi.

“Elektron bozorlar”da katta bum

2019-yildan shu kunga qadar O‘zbekistonda onlayn-bozorlar ommalashishi davom etmoqda. Hatto ilgari o'zini konservativ deb hisoblaganlar ham onlayn xarid qilishning afzalliklarini tushuna boshladilar.

Bozorda “Chakana”, “Bulavka”, “Wildberries”, “Zoodmall”, “Sello”, “Vibo”, “Hama”, “Unisavdo”, “Alif Shop” va “Uzum”kabi ko‘plab yangi o‘yinchilar paydo bo‘ldi, bu esa mamlakatimizning xarid salohiyati yuksalib borayotganidani va zarur shart-sharoitlar yaratilganidan dalolat beradi.

“Research Group Central Asia” tadqiqotiga ko‘ra, O‘zbekistonda onlayn savdo bozori faol rivojlanmoqda. Bu ro‘yxatda “Uzum Market” va “OLX” yetakchilik qilmoqda. Shundan “Uzum” ayollar orasida, “OLX” esa erkaklar orasida ommalashgan. 

Xaridorlarning asosiy oqimi avval onlayn xaridlarni kamdan-kam ishlatgan odamlardir. Oflayn xarid qilishning davom etayotgan dolzarbligiga qaramay, ko‘pchilik onlayn xaridlarga o‘tmoqda va kelgusi yillarda bu jarayon asta-sekin o‘sib boradi.

Ustun tomonlari

Bozorlar rivojlanayotgan chakana sotuvchilar, kichik va o‘rta biznes egalari uchun katta imkoniyatlarni taqdim etadi, chunki ular quyidagi imtiyozlarni taqdim etish orqali jarayonni soddalashtiradi:

1. Salohiyatli xaridorlarning ko‘pligi: E-marketlar ko‘plab tashrif buyuruvchilarni jalb qiladi, bu esa sotuvchilarga reklama va mijozlarni sotib olish xarajatlaridan qochish imkonini beradi.

2. Logistika: Savdogarlar oflayn do‘kon, ombor yoki yetkazib berish tizimini tashkil qilishlari shart emas, chunki elektron bozorning bu funksiyalar bilan shug‘ullanadi.

3. Ishonch: Bozorga ishongan va uning xizmatlaridan mamnun bo‘lgan xaridorlar ushbu platformadagi sotuvchilarga avtomatik ravishda ishonishadi, bu esa savdoni  yanada oshiradi.

4. Imkoniyatlarni oshirish: Onlayn chakana savdo geografik cheklovlarni olib tashlaydi, sotuvchilarga butun mamlakat bo‘ylab va undan tashqarida potensial xaridorlarga erishish imkonini beradi. Bu esa bozorni kengaytiradi va savdo salohiyatini oshiradi.

Ayollarning sohadagi roli

IT Park ayollarni elektron tijorat va axborot texnologiyalariga ko‘proq jalb etish maqsadida bir qancha loyihalarni amalga oshirdi. Ushbu loyihalar ayollar uchun inklyuziv muhit yaratish hamda ularning sohalarda kasbiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash maqsadida ishlab chiqildi.

Masalan, 2023-yil avgust oyida IT Park va YeXHTning O‘zbekistondagi loyihalari koordinatori “Uzum” va “IT-loyihalar” kompaniyalari bilan birgalikda “shE-commerce” bepul elektron tijorat dasturini ishga tushirmoqda.

U o‘z salohiyatini mustahkamlashni xohlagan 150 nafar ayol uchun mo‘ljallangan bo‘lib, o‘z navbatida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga xizmat qilishi ko‘zda tutilgan. Kurslar Termiz shahrida o‘tkaziladi va ikki oy davom etadi.

Dastur doirasida ishtirokchilar MS Office dasturlaridan foydalanishni, ijtimoiy tarmoqlarda marketing asoslarini o‘rganadilar va O‘zbekiston bozorlarida ishlash bo‘yicha amaliy bilimlarga ega bo‘ladilar.

Ushbu kurs ayollarga o‘z bizneslarini qurish va maqsadlariga erishishda yordam beradigan vosita bo‘lib, ularga axborot texnologiyalari orqali barqaror daromad olish imkonini beradi.

Elektron tijorat kelajagi

IT Park xalqaro miqyosda bir necha bor onlayn tadbirkorlik va ayniqsa, elektron tijoratni rivojlantirish butun mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishi ekanligini ta’kidlab kelgan.

IT Park bosh direktorining raqamli ta’limni rivojlantirish bo‘yicha o‘rinbosari Mahliyo Muksinova ham quyidagilarni ta’kidlaydi:

“Elektron tijoratning rivojlanishi ayollar uchun tadbirkorlik va kasbiy yuksalishda yangi imkoniyatlar ochmoqda. Elektron platforma biznesni boshlash va rivojlantirish uchun minimal xarajat va jahon bozoriga chiqish uchun noyob shart-sharoitlarni taqdim etadi.

Moslashuvchan va masofaviy ish ayollar uchun elektron tijoratning afzalliklaridan biridir. Ular ishni bola parvarishi va oilaviy mas’uliyati bilan muvaffaqiyatli birlashtirib, martaba va shaxsiy hayot o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlashi mumkin. Elektron tijorat ayollarga jahon bozoriga chiqish imkonini beradi, ularning biznes imkoniyatlarini kengaytiradi. 

Xotin-qizlarning elektron tijoratdagi ishtiroki ularning jamiyatdagi mavqeini muvozanatga solishga, tadbirkorlik faoliyatida tenglikni ta’minlashga xizmat qilmoqda. Kasbiy rivojlanish va yangi ko‘nikmalarga ega bo‘lish ayollarga iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishga ta’sir ko‘rsatishga imkon beradi.

“Uzum” asoschisi Jasur Jumayev ham elektron tijorat O‘zbekistonda tadbirkorlikni rivojlantirish uchun kuchli turtki ekanligini ta’kidlaydi.

“Umuman olganda, elektron tijorat mamlakatda tadbirkorlik faolligining o‘sishi uchun drayver hisoblanadi, bizning platformamizdan foydalanib, butun mamlakat bo‘ylab o‘z mahsulotlarini sotishni boshlagan ko‘plab sotuvchilarimiz bor.

Bundan tashqari, ularning yarmiga yaqini ilgari onlayn savdo tajribasiga ega bo‘lmagan yoki umuman tadbirkorlik bilan bog‘liq bo‘lmagan. Hamkorlarimiz va men platformamizga katta qiziqishni ko‘rmoqdamiz: Uzum bozorida allaqachon to‘rt mingdan ortiq sotuvchimiz bor va sheriklik kreditlash dasturi ishga tushirilishi bilan ularning soni yanada faol oshib bormoqda”.