Ekspert fikri: brendning yuzi va nomi boʻlishi kerak —Anastasiya Roshina

IT sohasi yildan-yilga kengayib bormoqda. Agar ilgari sanoat rivojlanish, test va ma'lumotlar tahlili kabi asosiy sohalarni o'z ichiga olgan bo'lsa, endilikda ular orasiga brending ham kirib kelmoqda.

Rossiyalik marketolog va brend menejeri Anastasiya Roshina IT Parkning bu safargi mehmoni. Anastasiya O‘zbekistonda startaplar uchun bir nechta seminarlar o‘tkazdi va u yerda shaxsiy brendni rivojlantirish bo‘yicha o‘z tajribasi va qarashlari bilan o‘rtoqlashdi.

Intervyuda Anastasiya marketing olamiga qilgan sayohati, o'z ishida qo'llanilgan usullar va nima uchun hatto ijtimoiy tarmoqlarda ham samimiy boʻlish muhimligi haqida gapirib berdi.

Marketing olamini qay tarzda zabt etdingiz?

Anastasiya Roshchina Moskva davlat universitetini tamomlagan. Shundan so'ng u chet elliklar uchun rus tili o'qituvchisi bo'lib ishlagan, shuningdek, kattalar va bolalarga ingliz tilidan dars bergan. Ruknimiz mehmoni xotirlashicha, uning har doim oʻquvchilari ko'p bo'lgan. Bu vaqtga kelib, Anastasiyaning eng kichik talabasi 7 yoshda, eng kattasi esa 55 yoshda edi.

Bir payt u anglab yetdi: kelajak raqamlashtirishga tegishli, ya'ni internet vaqti keldi.

“Olti-yetti yil oldin deyarli hech kim onlayn o'qitish bilan shug'ullanmagan. Mening shogirdlarim bu formatga mutlaqo qarshi edi. Ular meni ularning oldlariga kelishimni xohlashar edi, chunki bunday muloqot ular uchun qulayroq edi. Ammo o'sha paytga kelib yoʻl azobidan charchadim, chunki Moskvadagi yo'llar ko'p vaqt va kuch sarflashni talab etardi. Keyin men talabalarni onlayn qidirish vaqti keldi, deb qaror qildim. Instagram-dan boshladim, uni deyarli yuritmadim, faqat vaqti-vaqti bilan fotosur'atlar qo'shib, do'stlarim va tanishlarim bilan yozishib turdim".

Marketing nima, jarayon qanday qurilganligi, ijtimoiy tarmoqlar qanday ishlashi, xullas, Anastasiya ushbu sohani oʻrganishga kirishdi.

“Birinchi marta oson bo'lmadi. Men bularning barchasi qanday ishlashini to'liq tushunmadim va sezgimga tayandim. Ammo keyin, byudjetsiz yoki reklamasiz sir-asrorlarni tushunib, birinchi ming obunachiga ega bo'ldim. Keyinchalik “flatlate”lar ishlab chiqdim va ingliz tili haqida materiallar yozdim. Bir necha oy o'tgach, onlayn formatda 3 ta yangi talabaga ega boʻldim".

Ijtimoiy tarmoqning taxminan olti oylik rivojlanishidan so'ng, Anastasiya o'z akkauntini va o'qitish va repetitorlik bilan bog'liq barcha faoliyatini yopdi. U bor e’tiborini bolaga qaratgan, shu bilan birga erining kichik biznesini rivojlantirishga yordam bergan.

“Homiladorlik ta’tilida ishlash va pul topish istagim borligini angladim. Do‘stimga yordamchi bo‘lib ishlay boshladim. Men bloggerlar, PR xodimlari bilan ko'p muloqot qildim, targetni o'rgandim. Bir kuni do'stim bilan oshxonamda o'tirgan edik va men unga kel, agentlik ochamiz deya taklif berdim. Ikkalamizda ham yetarlicha tajriba bor".

Agentlik ochish, vaqt ko'rsatganidek, ajoyib g'oya edi. Qizlar yirik buyurtmalar va loyihalarni oldilar, ular orasida davlat va boshqa media-xoldinglarning loyihalari ham bor edi.

Agentlik loyihalari orasida xalqaro tanlovlar, ta’lim loyihalari, alkogolli ichimliklar, hattoki raketa va samolyotlar uchun dvigatellar ishlab chiqaruvchi kompaniyani reklama qilish ham bor edi. Anastasiyaning so'zlariga ko'ra, jamoaning ustunligi kuzatuv edi. Barcha loyihalar butunlay boshqacha edi, shuning uchun ular har bir joyning qanday qilib sifatli rivojlanishi va tomoshabinlar bilan o'zaro munosabatda bo'lishi mumkinligini tushunishdi.

Brend — bu shaxs

6 yillik hamkorlikdan so'ng do'stlarning kasbiy yo'llari ajralib chiqdi. Anastasiya tan olganidek, u brendlar bilan shug'ullana boshladi va ushbu mavzu bo'yicha mentorlik qilishga qaror qildi.

"Men shaxsiy brendlar va umuman brendlar bilan shug'ullanaman. Men odamlarga o'zim va faoliyatim, missiyam va mahsulotimning mohiyatini tinglovchilarga yetkazishga yordam beraman. Ishimda tinglovchilar bilan tushunarli tilda muloqot qilish muhim degan qoidaga amal qilaman. Va hatto bu tijorat brendi bo'lsa ham, uni shaxsiyat orqali targ'ib qilish kerak".

Rukn mehmoni davom etar ekan, har qanday tijorat brendi, bu, birinchi navbatda, ma'lum bir shaxs, yuzi, fikrlari, qadriyatlari va his-tuyg'ulari demakdir deya ta’kidladi. Anastasiya ularni yoʻlga qoʻyishga, kuchlarini qabul qilishga va o'z missiyasini amalga oshirishga yordam beradi.

“Biznes - bu jonsiz narsa va u na quvonch, na yordam berish istagi, na hamdardlik keltirib chiqaradi. Bugun biznes bor, ertaga u yo'q. Avvalo, odamlar odamlarga, samimiy, iliq narsaga jalb qilinadi. COVID davrida, ko'plab kompaniyalar yopilganida, faqat o'z muammolari haqida gapirgan va biznesga emas, balki o'zlariga yordam berishni so'raganlar omon qolganini eslang. Chunki odamlar, birinchi navbatda, insonning shaxsiyatini qo'llab-quvvatlaydi".

Biroq, suhbat qahramoni davom etadi, hamma ham shaxsiy brendni rivojlantirishdan manfaatdor emas va bu ham normal holat. Anastasiya, agar odam hozirgi vaziyatdan qoniqsa, shaxsiy brend bilan shug'ullanmaslik kerak deb hisoblaydi. Ya'ni, rivojlanish, kengaytirish, ko'paytirish istagi yoki ehtiyoji bo'lmaganida, bandlik va daromad to'liq qondiriladi. Boshqa barcha holatlarda, hatto kichik go'zallik saloni bo'lsa ham, shaxsiy brend bilan shug'ullanishga arziydi.

Anastasiya o'zining eng muvaffaqiyatli ishlaridan biri deb V.L. Glazychev nomidagi Hududiy rivojlanish departamentining loyihasi deb hisoblaydi.

“Ular o'quv dasturi boshlanishidan oldin bizga murojaat qilishdi. Ushbu dastur odatda shahar dasturlari va universitetlari bitiruvchilari yoki shahar menejerlari, ya'ni hokimlar, amaldorlarni qabul qiladi. 10 kun ichida, tinglovchilar bilan muloqot boshlanganidan boshlab va ishtirok etishga taklif bilan yakunlangan, juda murakkab insho yozish zarur bo'lganiga qaramay, biz ushbu tanlovga kirish uchun 4-5 baravar ko'proq ariza to'pladik. Natijada biz ikkita guruhni - ham byudjet, ham pullik o'rinlarni butunlay yopdik".

Anastasiyaning shunga o'xshash ko'plab muvaffaqiyatli loyihalari mavjud. Bunday natijaga u va mijoz oʻrtasidagi o'zaro hamkorlik orqali erishiladi.

“Birinchi navbatda, bu biz ichki va tashqi aloqalarni birlashtirganimiz tufayli sodir bo'ladi. Odamlar o'zlarini imkon qadar qulay his qilishadi, ular tushunarsiz yoki o'zlarining ichki qadriyatlaridan uzoqroq narsalarni shakllantirishga harakat qilishlarini his qilmaydilar. Shundan so'ng ular uyatchanlikni yengib, videolar yaratishni boshlaydilar, jarayonda o'zlari faol ishtirok etadilar, tanishlar orttirib, bir-birlari bilan tanishadilar".

Ishingizda qanday usullardan foydalanasiz?

Anastasiyaning fikricha, ajoyib shaxsiy brendni yaratishning asosiy usuli - bu samimiy bo'lish, barcha zaif tomonlaringiz, afzalliklaringiz, tajribangiz, bilimlaringiz, yiqilishlaringiz, muvaffaqiyatsizliklaringiz bilan tomoshabinlarga chiqishdan qo'rqmaslikdir. Samimiy bo'lish va yolg'on gapirmaslik muhim, chunki odamlar buni o'qiydilar.

“Men, ehtimol, ikkita qoidani ajratib ko'rsataman. Birinchisi - haqiqiy bo'lish, ikkinchisi - harakat qilish. Men har doim barcha talabalarga va mijozlarga nima qilish kerakligini aytaman, urinish va muvaffaqiyatsizliksiz hech narsa chiqmaydi. Va shuningdek, sizni yoqadigan va zavq keltiradigan biror narsa qilsangiz, keladigan tomoshabinlar bilan ham xuddi shunday bo'ladi. Ularni qiziqtirishi uchun maxsus biror narsa ixtiro qilish shart emas. Agar siz uchun qiziqarli bo'lsa, ular uchun ham qiziqarli bo'ladi".

Ish jarayonida Anastasiya ham Jung tomonidan yaratilgan arxetiplar tizimiga murojaat qiladi.

“Marketchilar ushbu tizimdan o‘z ishlarida vositalardan biri sifatida foydalanadilar. Ko'pgina brendlar aynan shu tizim asosida yaratilgan. Men unga to'liq ishonaman deb ayta olmayman, lekin bu men mijozga va undan mahsulot va xizmatlarni sotib olgan odamlarga yordam beradigan vositalardan biridir. Tizim shaxs/brend nima ekanligini aniq tushunishni shakllantirishga yordam beradi va ba'zi atributlar to'plami yordamida, masalan, fotografiya, kiyim-kechak, triggerlar yordamida siz bu odam qandayligini bilib olishi mumkin”.

Qahramonning so'zlariga ko'ra, odamda barcha 12 ta arxetip mavjud, ammo asosiylar va namoyon boʻlganlari uchdan beshgacha bo'lib, ulardan odamning shaxsiyati tasviri qurilgan.“

Birinchidan, biz insonning qaysi arxetiplarga mansubligini aniqlaymiz, so‘ngra odamlar topishmoqni uzoq vaqt yechishga majbur bo‘lmasligi uchun ushbu arxetiplar asosida vizual tarzda blog yoki brend yaratishni taklif qilamiz. Endi odamlarning vaqti yo'q, ular murakkablikni xohlamaydilar, ular "haqiqiy" va soddalikni xohlashadi. Lekin, albatta, turli odamlardagi har bir arxetip o'zini turli yo'llar bilan namoyon qilishi mumkinligini tushunish muhimdir”.

IT rivojlanishi haqida qanday fikrdasiz?

Anastasiya IT sohasini eng rivojlanayotgan soha deb biladi.

“Endi hayotni osonlashtiradigan va hamma narsani tizimlashtirishga yordam beradigan juda ko'p foydali narsalar mavjud. Agar IT sohasining brendingi haqida gapiradigan bo‘lsak, men shuni payqadimki, startaplar ko‘pincha o‘zini qanday namoyon qilishni bilmaydi. Masalan, kimdir loyiha yaratgan, lekin biz uning nomini bilmaymiz. Va biz o'ylaymiz: bunday zarur mahsulotni yaratgan bu daho kim? Qanday qilib gapirishni va dunyoga e'lon qilishni o'rganish juda muhim: qarang, men bu loyihani yaratgan dahoman. Har bir loyihaning yuzi va nomi bo'lsa, IT sektori yangi ranglar bilan porlaydi. Biz IT xodimlari kompyuterda o'tirib, juda aqlli narsa yaratadigan ko'zoynakli o'g'il va qizlar ekanligiga o'rganib qolganmiz.  Ammo o'zingizni dunyoga ko'rsatish juda oson".

Boshqa tomondan, Anastasiya davom etadi, AKT sanoatining juda tez rivojlanishi ba'zan qo'rqinchli: tez orada ko'p narsa inson mehnatining oʻrnini bosadi. Ko'pchilik undan yuborilgan matnning TZ yordamida postlar yaratishi mumkin bo'lgan yangi botlarga qanday munosabatda ekanligini so'rashadi. Ehtimol, uning fikricha, texnologiya va sun'iy intellekt haqiqatan ham ko'p narsaning oʻrnini bosadi, lekin ba'zi insoniy omillar hali ham inson mehnatining toʻliq oʻrnini bosishi amrimahol. Bu shaxsiyat, individuallik, haqiqiylik haqida. Albatta, robot chiroyli yozishi mumkin, ammo muammo shundaki, u insongagina xos o'ziga xoslik va jonlilik bagʻishlamaydi.

Shaxsiy brendlarga kelsak, mentor so'zlariga ko'ra, bot inson qoʻli bilan yozilgan matnning oʻrnini bosmaydi.

“Men har doim ekspertlar va ishbilarmonlarning o‘zlari matn yozishlari yoki hech bo‘lmaganda o‘z his-tuyg‘ularini yetkazish, hayotda ishlatadigan metafora va nutq strategiyalaridan foydalanishlari tarafdoriman. Shunda haqiqiy jonli muloqot hissi mavjud boʻladi”

Anastasiya IT-sohasi ko'p yillar davomida yanada rivojlanishiga ishonch hosil qiladi. Ammo baribir, inson qo'li, inson shaxsiyati va eng muhimi, jonliligi aqlli dasturlar, robotlar va boshqalar bilan birdek muhim bo'lib qolaveradi.

Ishingizda sizga nima ilhom bagʻishlaydi?

Anastasiya ta’kidlashicha, motivatsiya mavzusi uzoq vaqt davomida uning uchun sir edi.

"Men motivatsiya topishga qandaydir joʻn tushunchalar, yo'llar bilan urindim. Irodamni toʻplashga, oʻz yutuqlarim orqali ilhomlanishga harakat qildim. Keyin angladimki, bunday usul menda yoki umuman ishlamaydi, yoki ishlasa ham juda qisqa vaqtli ta’sirga ega. O‘zimni qisqa masofalarga dam olib yugurayotgandek his qildim. Bu esa charchoq va hamma narsadan bezishga olib keladi”.

Endi Anastasiyaga u bilan ishlaydigan odamlarning keyslari, muvaffaqiyatlaridan olingan ilhom turtki beradi.

"Meni ilhomlantiradigan narsa: boshida mijozlarim: "Men kimligimni, nima haqida gapirayotganimni, odamlarga nimani yetkazishim mumkinligini tushunmayapman va bularning barchasi ularni oʻzi qiziqtirarmikan?" Men bilan muloqot qilgandan so‘ng ular “ha bizga aynan shu kerak edi”, deyishadi. Ular o'zlarini sevishni, qabul qilishni oʻrganib, qadriyatlarini ommaga taqdim etishdan qo'rqmaydilar”.

“Yaqinda bir holat yuz berdi”, deb davom etadi mentor, unga ikkita reklama kanali - Telegram va Instagram-ga ega bo'lgan mutaxassis qiz murojaat qildi.

Telegram’da nashrlarni o‘zi ham, SMM menejeri ham tayyorlqysi, Instagram esa to‘liq SMM menejeriga berilgan, u ekspert suratlari yordamida shablonlarni tayyorlagan.

“Mutaxassisga aytdim: shu kundan boshlab siz o'zingiz kontent yaratishingiz kerak. Mayli, kamdan-kam, beoʻxshov boʻlsa ham. Ammo buni o'zingiz, qanday ko'rsangiz, shunday qilasiz.

Avvaliga mijoz uning qandaydir ichki qarshiligi borligini aytdi. Unga hech kimni qiziqtirmaydigan bema'ni gaplarni yozayotgandek tuyuldi. Ammo keyinchalik uning kontentiga jon kirdi. U surat ortidagi mutaxassis emas, tirik mutaxassisga aylandi. Asosiy faoliyati haqidagi postlardan tashqari, u qiziqarli narsalarni, hatto sevimli taomlari uchun retseptlarni ham joylashtira boshladi. Va tomoshabinlar uni haqiqiy ko'rishdi va hisob statistika nuqtai nazaridan sezilarli darajada oshdi”.

Kelgusida haqida

Anastasiyaning so'zlariga ko'ra, u yillar davomida rejalashtirishni yoqtirmaydi.  Biroq, bu yilgi rejalar orasida ikkita asosiy nuqta bor.

“Hozir men o‘z brending agentligimni yaratish ustida ishlayapman, u mutaxassislar, tadbirkorlar, startaplar, biznesmenlar va o‘zini dunyoga tanitishga tayyor bo‘lganlarning shaxsiy brendlari bilan ishlaydi. Men jamoaning bir qismini yig'dim, qolganlari autsorsingga topshiriladi. Agentlik mutaxassislarga o‘zlarini ijtimoiy tarmoqlarda targ‘ib qilishda yordam beradi, chunki bunga hammaning ham vaqti, kuchi va istagi yo‘q”.

Ikkinchi maqsad - xalqaro darajaga chiqish. Mutaxassisning so‘zlariga ko‘ra, uning vatanidan tashqarida istiqomat qiluvchi mijozlari ko‘p.

“Men ba’zan Yevropa marketing standartlariga, SMMga qarayman va rus tilida so‘zlashuvchi auditoriya qanday oldinga siljganini tushunaman.  Shuning uchun men ingliz tilidagi hisobimni rivojlantirib, xalqaro loyihalarga bosh urishni xohlayman”.

Anastasiya startap asoschilariga qo'rqmaslikni va o'zlariga ishonishni maslahat beradi.

“Hozir men bitta startapni ishga tushirgan va yana bir nechtasi ustida ishlayotgan bir qiz bilan ishlayapman. Uning bilimi, mahorati, kuch-qudrati shunchalik ko‘pki, unda shunday iste’dod bor. Ammo u bularning barchasini yashiradi va loyihalari haqida hech kimga aytmaydi. Men aytmoqchiman: o'zingizni ko'rsatishdan qo'rqmang”.

Murabbiy hatto tinglovchilarga xatolaringiz va muvaffaqiyatsizliklaringiz haqida aytib berishni maslahat beradi, chunki bu ham muvaffaqiyatning bir qismidir. Bundan tashqari, auditoriya ideal va benuqson xarakterli emas, balki kamchiliklarga ega haqiqiy insonni ko'rishni xohlaydi.

“Aslida odamlar bizni kuzatib borishyapti. Qaysi loyiha yaratayotganingiz, 2 yil ichida qanday loyiha yaratishingiz muhim emas. Ehtimol, sizda juda ko'p turli xil startaplar, bizneslar, keyslar bo'ladi. Ammo bugun oshpaz, ertaga ingliz tili o'qituvchisi bo'lsangiz ham odamlar sizga ergashadi, ishonadi, chunki ularni birinchi navbatda sizning shaxsiyatingiz oʻziga tortadi. Shuning uchun aslingiz kabi koʻrinishdan qo'rqmang. Odamlar ideal imidjlardan charchagan. Ular samimiyatni koʻrishni va Internetdagi hamma narsa nafaqat muvaffaqiyat haqida, balki barcha past-balandliklari bilan qahramonning bosib oʻtgan yo'li haqida ekanligini tushunishni xohlashadi. Va kim biladi, balki tomoshabinlar sizning hikoyangizdan ilhom olishlari mumkin!”