IT sohasini 5 yil davomida rivojlantirish natijalari: internet, mobil aloqa, IT Park va reytinglar

5 yil davomida Oʻzbekistonda axborot texnologiyalari sohasi, boshqa barcha sohalar singari, katta oʻzgarishlarga duch keldi, bu keyinchalik nafaqat iqtisodiyotga, balki butun mamlakat taraqqiyotiga taʼsir koʻrsatdi. Xususan, internet tezligi oshdi, Butunjahon internet tarmogʻidan, optik aloqa liniyalaridan, mobil tayanch stansiyalaridan va boshqalardan foydalanuvchilar soni, IT-mutaxassislari sezilarli darajada oshdi.

Bugun biz mamlakatdagi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalar sohasidagi ulkan oʻzgarishlarni kuzatishimiz mumkin va bu oʻzgarishlar asosan hukumat tomonidan soʻnggi 5 yil ichida koʻrsatib kelinayotgan qoʻllab-quvvatlashga bogʻliq.

Bundan tashqari, 2019-yil 24-iyulda IT sohasida Oʻzbekistonning birinchi texnoparki – IT Park Uzbekistanʼning tantanali ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. Va endi, bundan ikki yil oʻtib, IT Park oʻzining tugʻilgan kuni sharafiga, shuningdek,  xorijiy mamlakatlar va hamkorlar bilan oʻzaro aloqalarni yaxshilash, mamlakatimiz IT sanoatida milliy IT mahsulotlarini jahon bozoriga chiqarish va loyihalarni birgalikda amalga oshirish hamda rivojlantirish uchun xorijiy hamkorlarni jalb qilish maqsadida “IT Park Rewind 2021” onlayn konferensiyasi tashkil qilindi, unda mahalliy spikerlar Oʻzbekistonda IT madaniyatini shakllantirish strategiyasini ishlab chiqish, IT loyihalarini yaratishning oʻziga xos xususiyatlari va bizning IT-kompaniyalarimizga bagʻishlangan taqdimotlar bilan qatnashdilar.

Tadbirda Bosh vazir maslahatchisi – Axborot texnologiyalari, telekommunikatsiyalar va innovatsiyalarni rivojlantirish boshqarmasi boshligʻi Olimjon Umarov, Oʻzbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vaziri Shuhrat Sodiqov, Oʻzbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirining Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumat boʻyicha birinchi oʻrinbosari Oleg Pekos, Oʻzbekiston Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirining Investitsiya va moliya boʻyicha oʻrinbosari Jamshid Egamberdiev, IT Park direktori Farhod Ibragimov, shuningdek Epam Systems, Innopolis SEZ, IBA Group, Bars Group va boshqa koʻplab yirik kompaniyalar va tashkilotlarning 40 dan ortiq xorijiy vakillari ishtirok etdilar.

 

IT Park bosh direktori Farhod Ibragimov taʼkidlaganidek: “IT sektori va xususan IT Park Oʻzbekistonda jadal rivojlanmoqda, noyob IT infratuzilmasi yaratilmoqda, raqobatdosh yosh IT kadrlar tarbiyalanmoqda. Oʻzbekistonni MDH mamlakatlarining IT yetakchisiga aylantirish.

Biz oʻz oldimizga juda katta maqsadlarni qoʻyganmiz – 2025-yilga kelib biz autsorsingda ishlaydigan, kuchli venchur kapital bozorini yaratadigan, keng koʻlamli IT mahsulotlarni yaratadigan, tashqi bozorlarni faol ravishda oʻrganadigan va 2028-yilga kelib milliy bozorni yaratishga erishadigan aholining 70 foiziga ega boʻlishimiz “Yakkashox” va IT xizmatlari eksporti sonining 1 milliard dollarga koʻpayishiga erishishi kerak.

Keyinroq, soʻnggi 5 yil ichida O'zbekistonda IT sohasining rivojlanish dinamikasi hamda IT Parkning 2 yillik faoliyati natijalari haqida batafsil toʻxtalamiz:

Internetga kirish tezligi

2015-yilda maʼlumotlarni uzatish xalqaro tarmogʻining quvvati 16,07 Gbit/s ni tashkil etdi, bu 2016-yildagiga nisbatan 9,63 Gbit/s ga kam. 2016-yildan beri koʻrsatkichlar oʻz pozitsiyalarini yaxshilab oldi va 2017-yilda ishlab chiqarish quvvati 64,2 Gb/s ni tashkil etdi, 2018-yilda esa bu koʻrsatkich bir necha baravar oshdi va 1200 Gb/s ga yetdi. Bugungi kunda internetga kirish tezligi 1200 Gbit/s.

Hukumatning 2021-yil 17-apreldagi qaroriga muvofiq, «Oʻzbektelekom» Amerikaning «Winncom Technologies» kompaniyasi bilan birgalikda joriy yilda qariyb 26 million dollarga paketlarni almashtirish markazini modernizatsiya qilish loyihasini amalga oshirmoqda, bu esa tarmoq oʻtkazuvchanligini 1800 Gbit/s gacha kengaytiradi. Ilgari «Winncom Technologies Corp.» hukumat qaroridan kelib chiqib, qiymati 25,9 million dollar boʻlgan tashqi internet kanalini kengaytirish boʻyicha tenderda gʻolib boʻldi.

Hamkorlik natijasida tashqi internet kanali 1800 Gbit/s gacha kengaytiriladi. Loyiha 6 yil ichida oʻzini oʻzi qoplashi kutilmoqda.

Bundan tashqari, yaqinda Bosh vazir maslahatchisi – Axborot texnologiyalari, telekommunikatsiya va innovatsiyalarni rivojlantirish boshqarmasi boshligʻi Olimjon Umarov «Toshkent besh tashabbus harakati» festivalida yoshlar bilan muloqotda boʻlib, internet tezligi Oʻzbekistondagi barcha provayderlar yaxshilanishini ma ʼlum qildi.

«Agar siz 100 Mbit/s tezlikda internet sotib olsangiz, u holda u toʻliq 100 Mbit/s boʻladi. Endi «100 Mbit/s gacha» degan narsa boʻlmaydi. Biz barcha provayderlarda «gacha» soʻz birikmasini butunlay olib tashlaymiz va ulardan iloji boricha yuqori sifatli internet xizmatlarini taqdim etishni talab qilamiz», deb taʼkidladi Bosh vazir maslahatchisi.

Ushbu soʻzlar kuchga kirgan kundan boshlab, 2021 yil 1-iyun kuni nima boʻldi.

Joriy yilning 1-iyunidan boshlab internet tezligi «gacha» qoʻshimchasisiz koʻrsatiladi. Ushbu buyruq «Oʻzkomnazorat» davlat inspeksiyasi tomonidan operatorlar va provayderlarga berilgan. Olimjon Umarov forumda yoshlar bilan suhbat chogʻida ushbu qoidalarga rioya qilish qatʼiy nazorat ostida boʻlishini taʼkidladi.

Internet foydalanuvchilari

30,4 million aholisi boʻlgan 2014-yilda atigi 4,9 million kishi internetdan foydalangan. 2015-yilda 10,2 million internet foydalanuvchisi boʻlgan. Shuni taʼkidlash lozimki, 2015-yilda aholi soni 31,3 million kishini tashkil etdi. Bu shuni koʻrsatadiki, 2014-yilda 26,4 million kishi oflayn rejimda, 2015-yilda esa 21,2 million kishi internetdan foydalana olmagan.

Davlat saʼy-harakatlari tufayli vaziyat keskin yaxshilandi va har yili foydalanuvchilar soni 2 milliondan oshdi. 2017-yildan 2018-yilgacha katta oʻsish yuz berdi va internet foydalanuvchilari soni 14,7 milliondan 20 millionga oshdi. Bugungi kunda internet foydalanuvchilari soni 22,6 million kishini tashkil etadi, jami aholi esa 34,7 million kishini tashkil etadi. Bu boʻshliq hali ham mavjud, ammo oldingi davrlardagi kabi katta emas.

Provayderlar uchun internet xizmatlari (tashqi kanal) tariflari narxi

2016-yildan boshlab narx sezilarli darajada pasayishni boshladi. Xususan, 2016-yilda provayderlar uchun internet xizmatlari (tashqi kanal) tariflari narxi 157,6 AQSH dollarini tashkil etgan boʻlsa, oʻtgan yili bu narx 101,69 dollarga yuqori boʻlgan, yaʼni 1 Mbit/s uchun 259,29 AQSH dollari. 2017-yildan 2020-yilgacha narxning sezilarli pasayishi kuzatildi, natijada bu 2021-yilda 1 Mbit/s uchun 3 dollar boʻlishiga olib keldi. Dunyo boʻyicha internet xizmatlarining oʻrtacha narxi 1 Mbit/s uchun 3-4 dollarni tashkil etadi.

Optik tolali aloqa liniyalarining umumiy uzunligi

5 yil davomida optik tolali aloqa liniyalarining umumiy uzunligi bir necha baravarga oshdi. 2016-yilda optik tolali aloqa liniyalarining uzunligi 17,9 ming kilometrni tashkil etdi. 2021-yilda jami uzunlik 81,7 ming kilometrni tashkil etadi, bu hammasi emas. 2021-yil oxiriga kelib ularning uzunligi deyarli ikki baravarga koʻpayishi va 118,6 ming km ga oʻsishi rejalashtirilgan.

Uyali aloqa abonentlari va tayanch stansiyalari soni

2016-yildan 2021-yilgacha mobil aloqa abonentlari soni qariyb 7 millionga (20,6 dan 27 milliongacha) oshdi. 2014 yilda abonentlar soni keskin ravishda 20,3 dan 19,6 milliongacha kamaydi, ammo keyingi yillarda bu koʻrsatkich muttasil oʻsib bormoqda, bu juda mantiqiy, chunki mobil tayanch stansiyalar soni ham koʻpaygan. Shunday qilib, 2015-yilda atigi 16265 ta, 2021 yilga kelib esa allaqachon 35000 ta tayanch stansiya mavjud.

«Uyali aloqa baza stansiyalari tarmogʻining kengayishi mamlakat aholisining 98 foiziga, shu jumladan tezkor aloqaning 90 foizigacha uyali aloqa xizmatlarini koʻrsatish (qamrovini oshirish) uchun sharoit yaratishga imkon berdi. Oʻz ishlab chiqarish bazasini yaratish va import oʻrnini bosish maqsadida «Jizzax» erkin iqtisodiy zonasida Koreya Respublikasi koʻmagida tolali kabel ishlab chiqarish uchun qiymati 11 million dollar boʻlgan zavod qurildi. U yiliga 50 ming km kabel ishlab chiqaradi, bu ichki ehtiyojni ham, eksport uchun kabel mahsulotlarini yetkazib berishni ham taʼminlaydi», – deyiladi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi mutaxassislari tomonidan tayyorlangan Oʻzbekiston raqamli iqtisodiyoti tadqiqotlarida.

IT sektoriga sarmoyalar

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi mutaxassislarining fikriga koʻra, soʻnggi 4 yil ichida Oʻzbekistonda raqamli iqtisodiyot rivojlanib, IT sohasiga sarmoyalar toʻrt baravar koʻpaygan.

«Axborot va kommunikatsiya» sohasida xizmatlar sohasida yaratilgan yalpi qoʻshimcha qiymat 2016-yildan beri ikki baravarga oshib, 4,4 dan 8,8 trln. soʻmni, iqtisodiy faoliyat turi boʻyicha «axborot va aloqa» boʻyicha koʻrsatiladigan xizmatlar hajmi esa 6,3 dan 12,9 trln. soʻmni tashkil etdi.

AKT sohasining rivojlanishiga asosiy kapitalga investitsiyalar hajmining «axborot-kommunikatsiya» faoliyati turi boʻyicha oʻsishi yordam berdi, bu 2016-2020 yillarda 4 baravar koʻpayib 1,2 dan 4,8 trln. soʻmgacha oʻsdi, shu jumladan, xorijiy investitsiyalar va kreditlar hajmi 2,5 baravar koʻpayib, 0,8 dan 2 trln. soʻmgacha oʻsdi.

IT Park: mamlakatdagi eng yirik IT tashkilotini yaratish

2018-yil 30-oktyabrdan 2-oktyabrgacha Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev Hindiston Respublikasiga birinchi tashrifini amalga oshirdi, bu yerda oʻzbek va hind tomonlari axborot texnologiyalari sohasida hamkorlikni kengaytirishga kelishib oldilar.

Oʻzbekiston tomoni Hindiston axborot texnologiyalari kompaniyalari bilan hamkorlikda ularning dasturiy taʼminotni ishlab chiqishdagi ilgʻor tajribalari asosida, shuningdek, startaplarni tezlashtirish asosida Oʻzbekistonda axborot texnologiyalari parkini yaratishga qiziqish bildirdi. Shunday qilib, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan startap ekotizimini takomillashtirish, startap-loyihalar va ularni mamlakatda amalga oshirish uchun IT Park yaratildi.

Davlatimiz rahbari Oʻzbekistonda IT sohasini rivojlantirishga katta eʼtibor qaratmoqda. 2019-yil 20-noyabr kuni Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev IT Parkʼga tashrif buyurib, yangi bino qurilishi ramziy poydevorini qoʻydi.

«Iqtisodiyotimizning barqarorligi, barcha sohalarda sifatli va samarali ishlash, aholining qulayligi axborot texnologiyalariga bogʻliq. Shuning uchun ushbu soha uchun yanada keng imkoniyatlar, zarur infratuzilma yaratish, mutaxassislarni ragʻbatlantirish, qobiliyatli yoshlarni tarbiyalash zarur», – dedi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev.

Mana, 2021-yil 24-iyulda IT Park 2 yoshga toʻldi. Yosh tashkilot ushbu qisqa va shu bilan birga uzoq va yorqin davrda erishgan yutuqlari bilan taqqoslaganda 2 yil hech narsa emas.

Butun Oʻzbekiston boʻylab mavjud boʻlgan IT taʼlim

IT Park davlat koʻmagi bilan mamlakatning istalgan mintaqasida IT fanlarini oʻzlashtirmoqchi boʻlgan yosh oʻgʻil-qizlar uchun barcha zarur sharoitlarni yaratmoqda. Bugungi kunga qadar Oʻzbekistonning turli mintaqalarida 147 IT Markaz (IT Markaz – raqamli texnologiyalarni oʻqitish markazi) ochilgan.

IT Markazʼlar kadrlar tayyorlaydi va har kimga IT sohasidagi eng dolzarb fanlarni va kasblarni, yaʼni kompyuter savodxonligi, dasturlash, robototexnika, elektron sport turlari, IT-ingliz tili va boshqa koʻp narsalarni oʻrganish imkoniyatini beradi. Keyinchalik, oʻqishni tugatgandan soʻng, IT Markaz bitiruvchilari oʻz bilimlarini amalda qoʻllashi va yaxshi IT-kompaniyada yoki IT-mutaxassisga muhtoj boʻlgan kompaniyada osonlikcha ish topishi mumkin, bunda nafaqat mahalliy bozorda, balki balki chet el uchun ham ishlash mumkin.

2019-yildan beri 40 mingdan ziyod talaba IT Markazʼlarda malaka oshirdi. Hozirgi kunda mamlakat boʻylab IT Markazʼlarda 123 oʻqituvchi, 13 direktor va 131 xodim ishlaydi.

Ushbu oʻquv markazlarida 290 dan ortiq yangi ish oʻrinlari yaratildi va 2021-yil oxiriga qadar Oʻzbekistondagi IT Markazʼlar soni 205 tani tashkil etadi, bu minglab yoshlar uchun IT sohasining cheksiz olamiga yoʻl ochadi.

«One Million Uzbek Coders» - bepul va mavjud bilim manbai

IT Park tomonidan amalga oshirilayotgan muhim loyihalardan biri bu milliy miqyosdagi loyiha - «One Million Uzbek Coders» boʻlib, u Oʻzbekiston Respublikasi aholisi orasida tez mashhurlikka erishdi va tobora ommalashib bormoqda. «One Million Uzbek Coders» – bu taʼlim platformasi boʻlib, unda har bir kishi 4 ta yoʻnalish boʻyicha jahon IT bozoridagi eng dolzarb kurslardan oʻtishi mumkin, masalan:

- maʼlumotlarni tahlil qilish;

- android dasturlash;

- frontend dasturlash;

- fullstack dasturlash.

«One Million Uzbek Coders» loyihasini amalga oshirish AKT sohasidagi yangi kasblarni rivojlantirishga keng aholini jalb qilish, yoshlarni, shu jumladan nogironlarni ish bilan taʼminlashga imkon beradi», deb taʼkidladi Hukumat rahbari.

Platformaning asosiy xususiyati shundaki, kurslar mutlaqo bepul va oʻzbek tilida. Talabada boʻlishi lozim boʻlgan narsa – bu internetga kirish imkoniyati, kompyuter va, albatta, oʻqish istagi.

2 yil davomida ushbu platformada 461 730 kishi roʻyxatdan oʻtdi, shundan 245 164 nafari ishtirokchi sertifikatini oldi va 175 913 kishi ushbu platformaning muvaffaqiyatli bitiruvchisi boʻldi. Shuni ham taʼkidlash joizki, darslarni muvaffaqiyatli yakunlab, imtihonlarni yaxshi topshirgandan soʻng, ishtirokchilar Udacity Nanodegree grantini yutib olishlari mumkin, bu esa ularga yanada ilgʻor darajadagi kurslarni bepul olishlariga imkon beradi.

* Udacity Nanodegree granti – «One Million Uzbek Coders» loyihasi doirasida bepul asosda oʻqishni davom ettirish uchun imkoniyat. Udacity Nanodegree dasturi boʻyicha kurs 3 oy davom etadi va muvaffaqiyatli tugatgandan soʻng siz Google, AT&T, Autodesk, Cloudera, Salesforce va boshqa yirik IT-kompaniyalarga ishga joylashish uchun qabul qilingan Nanodegree diplomini olishingiz mumkin.

Faqat 2 yil ichida grant olish uchun 5 ta imtihon oʻtkazildi. Bugungi kunga qadar 250 kishi Udacity Nanodegree egalariga aylanishdi.

IT maktablari

Agar IT Park faqat talabalar va bitiruvchilar bilan, shuningdek IT-kompaniyalar bilan ishlagan boʻlsa, unda kelajakda Oʻzbekistonda malakali IT-mutaxassislar etishmasligi mumkin. Shu sababli, IT Park oʻz sayohatini yangi boshlayotgan yosh, oʻsib kelayotgan avlodga katta eʼtibor beradi. Buning yorqin namunasi – IT maktablarini yaratishdir. Oʻrta maktablar ixtisoslashtirilgan IT maktablariga aylantirilmoqda, u yerda bolalar yoshligidan IT sohasi bilan tanishishni boshlaydilar va bu borada birinchi qadamlarini tashlaydilar.

IT Park 14 ta umumtaʼlim maktabini ixtisoslashtirilgan IT Maktabʼga aylantirdi, ularning faoliyati, shu qatorda, IT bolalarni oʻqitishga qaratilgan. Xususan, har bir maktabda IT sohasining turli yoʻnalishlarida toʻgaraklar, musobaqalar, mahorat darslari, olimpiadalar va boshqa koʻplab tadbirlar oʻtkaziladi.

Oldinda, 2021-2022 oʻquv yilining oxiriga qadar butun respublika boʻylab 70 dan ortiq IT maktablarini ochish rejalashtirilgan. Va 2023-2024 oʻquv yilining oxiriga qadar 205 ta shunday maktab boʻladi – har bir tumanda bitta maktab.

Oʻzbekistondagi birinchi IT olimpiadasi

Olimpiadalar haqida gap ketganda IT Park IT maktablari oʻquvchilari oʻrtasida Oʻzbekistondagi birinchi yirik respublika IT olimpiadasini tashkil etdi. Barcha hududlardan jami 770 nafar maktab oʻquvchilari ishtirok etdi. IT olimpiadasi Oʻzbekiston bolalari oʻrtasida axborot texnologiyalari sohasini ommalashtirish, bu sohaga qiziqishni oshirish, shuningdek, maktab oʻquvchilarining bu boradagi salohiyatini rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan.

Infrastruktura: eshiklari doimo ochiq boʻlgan IT Parkʼning mintaqaviy filiallari

IT Park infratuzilmasiga ham katta eʼtibor qaratilmoqda. Butun respublika boʻylab IT Parkʼning 14 filiali quriladi, ularning 7 tasi Guliston, Margʻilon, Andijon, Samarqand, Jizzax, Navoiy va Buxoroda ochilgan. IT Parkʼning afzalligi shundaki, uning barcha filiallari binolari tunu-kun ishlashga imkon beradi va shu bilan chet ellik hamkorlar va turli vaqt zonalarida boʻlgan kompaniyalar bilan ishlashga imkon beradi. IT Parkning barcha binolari uzluksiz elektr taʼminoti, yuqori tezlikdagi Internet, konditsioner, shuningdek yongʻin xavfsizligi, sanitariya-epidemiologiya uskunalari va xavfsizligiga ega. Ushbu shartlarning barchasi IT Parkʼda qulay va samarali ishlash maqsadida yaratilgan.

Bundan tashqari, 2019-yil 20-noyabrda Toshkent shahrida zamonaviy IT Park majmuasini yaratish ishlari boshlandi. 17 ta bino bosqichma-bosqich quriladi, jumladan 20-25 qavatli ofis binolari, 22 qavatli mehmonxona, universitet, konferens-zal, kovorking markazi va boshqa inshootlar. Yer osti uch darajali avtoturargoh quriladi. Shuningdek, majmuada kafe va restoranlar, doʻkonlar, masjid, sport maydonchalari va dam olish joylari mavjud boʻladi.

Oʻzbekistonda startap ekotizimining rivojlanishi

IT Parkʼning asosiy vazifalaridan biri bu mamlakatda startap ekotizimini rivojlantirishdir. Ushbu sohada 2 yil ichida ulkan, murakkab ishlar amalga oshirildi, bu esa oʻz samarasini berdi. Yuzlab yoshlar IT Park inkubatsiya va akseleratsiya dasturlaridan oʻtdilar. Hammasi boʻlib IT Parkʼda 3 ta inkubatsiya va akseleratsiya dasturlari oʻtkazildi, unda 49 istiqbolli loyihalar ishtirok etdi. Dasturlardan muvaffaqiyatli oʻtgan startaplar qatoriga quyidagilar kiradi: ArzonApteka (onlayn xizmat va million auditoriyaga ega arzon dori vositalarini topish uchun qulay dastur), OSTO (Oʻzbekistondagi tovar va chakana savdo doʻkonlari uchun onlayn platforma), prep.uz (veb mutaxassislar talabalar uchun juda arzon narxlarda video kurslarni taqdim etadigan platforma), Hopme (yetkazib beruvchilar bilan ishlashni soddalashtiradigan yuridik shaxslar bozori), Micros (Oʻzbekiston Respublikasida kichik biznes uchun ishlab chiqilgan raqamli buxgalteriya xizmati «yagona darcha», buxgalteriya hisobi va soliq hisobini yuritish, qonuniy ahamiyatga ega boʻlgan elektron hujjat aylanishi va boshqalarni qoʻllagan holda kontragentlar bilan ishlashga imkon beradi. Coozin (Oʻzbekistondagi ishsiz va muhtoj ayollarga yordam berishga qaratilgan) va boshqalar.

Talabalar oʻrtasida startap ekotizimini ommalashtirish va talabalar startaplarini rivojlantirish

Startap ekotizimini va talabalar tadbirkorligini ommalashtirish va rivojlantirish maqsadida IT Park mamlakatimizning 16 ta universitetida inkubatsiya markazlarini ham ochdi. Mamlakatning quyidagi universitetlarida allaqachon inkubatsiya markazlari ochilgan:

- Toshkent shahridagi Inha universiteti;

- Toshkent shahridagi Amity universiteti;

- Toshkent moliya instituti;

- Toshkentdagi Singapur menejmentni rivojlantirish instituti;

- Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti;

- Oʻzbekiston davlat jahon tillari universiteti;

- G.V.Plexanov nomidagi Rossiya iqtisodiyot universitetining Toshkentdagi filiali;

- Toshkent shahridagi Turin politexnika universiteti;

- Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti;

- Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Shahrisabz filiali;

- Toshkent kimyo-texnologiya institutining Shahrisabz filiali.

- Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universitetining Samarqand filiali;

- Toshkent pediatriya tibbiyot instituti;

- Andijon davlat tibbiyot instituti;

- Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Fargʻona filiali;

- Toshkentdagi Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti.

Markazlarda turli xil ustozlik mashgʻulotlari, oʻquv mashgʻulotlari, shuningdek talabalar startaplarini rivojlantirish uchun treninglar, tanlovlar, Demo kunlar va boshqa koʻplab tadbirlar oʻtkaziladi.

Bugungi kunga qadar inkubatsiya markazlarida 123 dan ortiq startap-loyihalar amalga oshirilmoqda. Bundan tashqari, universitetlar dasturlar boʻyicha oʻqishni tugatgan istiqbolli loyihalarga 52,050,000 soʻm miqdorida mablagʻ ajratdilar. Hammasi boʻlib 12 ta inkubatsiya va akseleratsiya dasturi va mahalliy va xalqaro mutaxassislar tomonidan 30 ga yaqin maʼrifiy tadbirlar tashkil etildi. 2020 yil dekabr oyida oʻsha paytda faoliyat yuritgan 6 ta inkubatsiya markazlari oʻrtasida «Talabalar kubogi» startap loyihalarining universitetlararo musobaqasi boʻlib oʻtdi. Musobaqaning mukofot jamgʻarmasi 30 000 AQSh dollarini tashkil etdi.

IT Parkʼda rezidentlik va oʻzbekistonlik IT kompaniyalar potensiali

Ikki yil davomida IT Park oʻziga nafaqat mahalliy darajada faoliyat koʻrsatadigan, balki dunyo arenasiga chiqqan IT kompaniyalarning yaxshi bazasini yigʻishga muvaffaq boʻldi. Shu bilan, 2 yil ichida IT Park rezidentlari soni 486 taga yetdi. Ular orasidan 17 nafari xalqaro kapitallar yordamida tashkil etilgan. Rezident kompaniyalarning chetga chiqargan eksport qiymati $22.6 mln tashkil etadi. 2021-yilning oxiriga qadar ushbu koʻrsatkichni $40 mlnga koʻtarish koʻzda tutilgan.

Boshidanoq hukumat koʻmagi yordamida IT kompaniyalari Oʻzbekistonda oʻz faoliyatini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratib berishdi. Xususan, IT Park rezidentlari quyidagi imtiyozlarga ega:

- daromad soligʻi - 7,5%

- QQS, daromad soligʻi, yer soligʻi va boshqalar - 0%;

- ijtimoiy soliq - 0%;

- uskunalarni oʻz ehtiyojlari uchun olib kirishda bojxona toʻlovlaridan ozod qilish.

IT Park norezidentlari uchun soliqlar:

- daromad soligʻi - 12%

- QQS, daromad soligʻi, yer soligʻi va boshqalar - 5-10%;

- ijtimoiy soliq - 12-25%;

- uskunalarni oʻz ehtiyojlari uchun olib kirishda bojxona toʻlovlari mavjud.

Berilgan imtiyozlar tufayli koʻrsatilayotgan xizmatlar hajmi va eksport hajmi yildan-yilga oshib bormoqda. IT Park rezidentlari jahon bozorlariga chiqib, oʻz xizmatlarini xorijiy kompaniyalarga taqdim etishadi.

2019-yilda xizmatlar hajmi 529,1 milliard soʻmni tashkil etdi va 2020-yil oxiriga kelib ushbu koʻrsatkich 191 foizga oʻsdi va 1,0 trillion soʻmdan oshdi. 2021-yil oxiriga kelib, xizmatlar hajmi 1,3 trln. sumga koʻtarildi.

IT Parkʼning AQShdagi vakolatxonasi

IT Park filiallarini ochish faqat Oʻzbekiston bilan cheklanib qolmaydi. Shunday qilib, 2020-yil 18-avgust kuni IT Park AQShda Delaver shtatida oʻz vakolatxonasini ochdi. Aynan shu kuni Oʻzbekiston mahalliy IT kompaniyalari tashqi bozorga chiqishi uchun imkoniyat yaratish uchun yana bir qadam tashladi.

AQShda IT Park vakolatxonasini ochishdan maqsad oʻzbek kibersport bozorini rivojlantirish (autsorsing) uchun oʻzbek kompaniyalarining AQSh bozoriga kirishini va konsolidatsiyasini taʼminlash, IT Park rezidentlarining mahsulot va xizmatlarini reklamaqilish, xalqaro bozorlar hamda startap-loyihalarga chet el investitsiyalarini jalb qilishdan iborat. Bu, oʻz navbatida, oʻzbek kompaniyalarining AQSh kompaniyalari bilan faol oʻzaro munosabatlariga va keyinchalik IT Parkʼning Markaziy Osiyodagi eng yirik va ishonchli hamkor sifatida shakllanishiga olib keladi.

Qolaversa, vakolatxona har ikki tomon uchun ham - buyurtmachi uchun bajarilgan ishning sifati uchun, bajarilgan ish uchun toʻlov uchun ijrochi sifatida kafil boʻlib xizmat qiladi.

IT Park kibersport jamoasini yaratish

Joriy yilning 12-fevral sanasida IT Park CS:GO “Cookie Crew” jamoasi tuzdi. Ushbu jamoa tarkibiga yosh va tajribali oʻyinchilar kiradi. Bir necha oy ichida jamoa mahalliy turnirlarda 5 marta koʻrsatgan gʻalabasi bilan boshqalarga tanildi. 2021-yil 4-aprel kuni Cookie Crew jamoasi “Frag Season 5” respublika turnirida gʻolib boʻldi va shu tariqa CS:GO yoʻnalishi boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi chempioniga aylandi.

IT Park tomonidan amalga oshirilgan yirik loyihalar

Ikki yil davomida IT Park Oʻzbekiston IT sohasida iz qoldirgan oʻnlab loyihalar, xakatonlar, idealonlar va boshqa tadbirlarni amalga oshirdi. Ikki yillik eng yaxshi loyihalar roʻyxatiga quyidagilar kirdi:

- «Tourism. The Path to Innovation»: turizm sohasidagi startaplar tanlovi (mukofot jamgʻarmasi - 1,5 milliard soʻm);

- Rossiya Federatsiyasining Strategik tashabbuslar agentligi tomonidan IT Park, Jahon banki, EXHTning Oʻzbekistondagi loyihalari koordinatori, Iqtisodiy rivojlanish va qashshoqlikni kamaytirish vazirligi va Oʻzbekiston Respublikasi Davlat statistika qoʻmitasi koʻmagida tashkil etilgan World AI & Data Challenge xalqaro tanlovi (mukofot jamgʻarmasi - 60 000 AQSh dollari);

- Ucell bilan birgalikda Ucell Mobile Challenge 2019 (mukofot jamgʻarmasi - 600 million soʻm);

- Covid-19 Challenge 2020 tanlovi COVID-19 oqibatlarini kamaytirish uchun, Oʻzbekistondagi BMT Taraqqiyot Dasturi, Oʻzbekiston Respublikasi Innovatsiya vazirligi huzuridagi Yoshlar akademiyasi, Yoshlar ittifoqi va bir qator davlat idoralari bilan hamkorlikda (mukofot fondi - 500 million soʻm);

- Mehnat vazirligi, Savdo-sanoat palatasi va BMTTD bilan birgalikda "Startap tashabbuslari" yoshlarni qoʻllab-quvvatlash dasturi (mukofot jamgʻarmasi - 330 million soʻm);

- EXHT bilan birgalikda Oʻzbekistonda ochiq maʼlumotlarni rivojlantirish loyihasi (mukofot jamgʻarmasi - 95 million soʻm);

- mukofot jamgʻarmasi 60 million soʻm boʻlgan "Oʻzavtosanoat" AK bilan birgalikda UzAuto Market innovatsion platformasida startap-loyihalar tanlovi;

- Tumaris Tech USAID koʻmagida - IT Park Uzbekistan tomonidan USAIDning tadbirkorlik va ishbilarmonlik muhitini rivojlantirish loyihasi koʻmagida boshlangan, ayollarning tashabbuslarini har tomonlama qoʻllab-quvvatlovchi loyihadir.

IT-park - IT-millatni yaratish yoʻlining boshida

Endigina 2 yoshga toʻlgan bunday yosh tashkilot uchun IT Park nihoyatda yaxshi natijalarga erishdi.

Reytinglar nima deydi?

Telekommunikatsiya infratuzilmasi indeksi (Telecommunication Infrastructure Index — TII)

Ushbu indeks mamlakatning har 100 aholisiga toʻgʻri keladigan quyidagi koʻrsatkichlar asosida shakllanadi: Internetdan va statsionar telefon liniyalari foydalanuvchilar soni, shuningdek, uyali aloqa abonentlari, simsiz keng polosali va statsionar keng polosali tarmoqlar.

2016 yildan boshlab, Oʻzbekiston ushbu indeks boʻyicha koʻrsatkichlarini 0,246 dan 0,472 gacha yaxshiladi.

AKT rivojlanish indeksi (ICT Development Index — IDI)

Xalqaro telekommunikatsiya tashkiloti tomonidan 2017 oxirida dunyoning 176 mamlakatlari orasida AKT rivojlanish Indeksi (ICT Development Index – IDI) tuzilgan. IDI indeksi AKTdan foydalanish imkoniyatini, ulardan foydalanish darajasini va aholi tomonidan AKTdan foydalanishning amaliy koʻnikmalarini aks ettiruvchi 11ta statistik koʻrsatkichdan iborat. Hozirda IDI indeksini tuzishning yangi metodologiyasi ishlab chiqilmoqda. 

IDI indeksining soʻnggi reytingida Oʻzbekiston 2016 yilga nisbatan 8 pogʻonaga koʻtarilib, dunyoning 176 mamlakati orasida 95-oʻrinni (indeks koʻrsatkichi - 4,9) egalladi.

Global kiberxavfsizlik indeksi

Ham Xalqaro telekommunikatsiya tashkiloti tomonidan tuziladi va hukumatning beshta sohadagi majburiyatlari darajasini baholaydi: huquqiy chora-tadbirlar, texnik chora-tadbirlar, tashkiliy chora-tadbirlar, salohiyatni rivojlantirish va xalqaro hamkorlik.

Oʻzbekiston 2016 yildan buyon ushbu reytingda 0,1471dan 0,666ga oʻz koʻrsatkichini yaxshilab, 175 mamlakat orasida 93-oʻrindan 52-oʻringa koʻtarildi.

Mobil aloqa Indeksi 

Xalqaro mobil aloqa operatorlari Assotsiatsiyasi (yoki "GSMA Assotsiatsiyasi") tomonidan tuziladi, unga Oʻzbekistonning barcha mobil operatorlari ham kiradi. Indeks mobil Internetning rivojlanish va foydalanish darajasini koʻrsatadi. Indeks 170 dan ortiq mamlakatlardagi koʻrsatkichlarni mobil internetni joriy etishga yordam beradigan asosiy omillar: infratuzilma, qulaylik, isteʼmolchilarning tayyorligi, kontent va xizmatlarga nisbatan oʻlchaydi.

Soʻnggi 4 yil ichida Oʻzbekiston ushbu indeksdagi koʻrsatkichlarini 36,9 dan 46,8 gacha yaxshilab, dunyo boʻyicha oʻrtacha 50 ga yaqinlashdi.
Mobil sanoat indeksi mobil Internetni yanada kengroq joriy etish uchun harakatlaringizni qayerga yoʻnaltirishni aniqlashga yordam beradi.

Elektron hukumatштштп rivojlanish indeksi (E-Government Development Index - EGDI)

BMT kotibiyatining iqtisodiy va ijtimoiy masalalar boshqarmasi tomonidan uchta kichik indeks koʻrsatkichlari: onlayn davlat xizmatlarini rivojlantirish, telekommunikatsiya infratuzilmasi va inson kapitalini rivojlantirish asosida tuziladi

Ushbu indeks koʻrsatkichlariga koʻra, 2016 yildan buyon Oʻzbekiston oʻz koʻrsatkichlarini 0,54 dan 0,67 gacha yaxshilab, 193 ta davlat orasida 87-oʻrinni egallab turibdi.

2017 yilda Oʻzbekistondagi tadbirkorlar va oddiy fuqarolar davlat xizmatlaridan foydalanishlari va kerakli maʼlumotlar olshlari uchun Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalining (Yagona portal, YIDXP - my.gov.uz) yangi versiyasi ishga tushirildi. Ushbu portal barcha fuqarolar uchun yagona elektron platformadir. Hozirda YIDXPda taqdim etilayotgan xizmat turlari soni 20 yoʻnalish boʻyicha 300 dan oshdi.

Istiqbolda elektron shaklda koʻrsatiladigan davlat xizmatlari ulushini 2022 yilga kelib 60%, 2025 yilga kelib esa 80% etkazish rejalashtirilgan. Shuningdek, 2025 yilga kelib elektron hukumat rivojlanish indeksini 50-oʻringa koʻtarish rejalashtirilgan.

Bilish muhimdir:

Prezidentning 2020 yil 5 oktyabrdagi farmonida "Raqamli Oʻzbekiston-2030" strategiyasi tasdiqlandi, unga koʻra kelgusi 2 yil ichida hududlar va mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlarini raqamli transformatsiya boʻyicha 280 dan ortiq loyihalar amalga oshiriladi.

Koʻrsatkichlar jadvali



Ammo bu hali hammasi emas!

Moodyʼs birinchi marotabata Oʻzbekiston reytingiga ijobiy prognoz berdi

Spot.uz maʼlumotlariga koʻra, "Katta Uchlik"dan agentlik birinchi marotaba Oʻzbekistonga ijobiy prognoz berdi - bundan oldin "Barqaror" yoki "Salbiy" boʻlgan. Moodyʼs xalqaro reyting agentligi Oʻzbekiston reytingini B1 darajasida tasdiqladi va prognozni "Ijobiy" darajaga koʻtardi.

 

Agentlikdagi prognozning oʻzgarishi institutsional salohiyat va siyosat samaradorligi yaxshilanishi bilan izohlandi, agar shu tarzda davom etsa, reytinglarning oshishiga taʼsir koʻrsatadi.

 

Agentlik bu yil Oʻzbekistonda iqtisodiy oʻsishni 5,5%, kelgusi yilda esa 6,3% gacha prognoz qilmoqda. Bu mintaqadagi eng yaxshi koʻrsatkichlardan biri. Bu, shu bilan birga, asta-sekin tiklanib borayotgan ichki isteʼmol, shuningdek, yaqin qoʻshnilar bilan savdo aloqalarini yaxshilash, GSP + maqomini olish, yaxshi demografik koʻrsatkichlar va samaradorlikni oshishi bilan izohlanadi.

 

Xulosa qilib aytganda, mamlakatda amalga oshirilgan va hozirda amalga oshirilayotgan axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalar sohasida yuz berayotgan oʻzgarishlarga koʻra, Oʻzbekiston toʻgʻri yoʻnalishda ketayotganini ishonch bilan aytishimiz mumkin. Oʻzbekiston Respublikasi hukumatining axborot texnologiyalarini rivojlantirishga boʻlgan saʼy-harakatlari va qiziqishi tufayli atigi 5 yil ichida IT sohasi oldinga siljish va oʻlik markazdan chiqib ketishga muvaffaq boʻldi va bu faqat boshlanishidir. Kelajak axborot texnologiyalari sohasiga tegishli boʻlganligi sababli, mamlakat rivojlanishi butunlay IT infratuzilmasining oʻsish surʼatlariga bogʻliqdir.