Samarqanddan Silikon vodiysigacha: Sanjar Atamuradov insonsimon robotlar kelajagini qanday qurayotgani haqida

KAIST (Janubiy Koreya) bitiruvchisi va “Georgia Institute of Technology” (AQSH) tadqiqotchisi, asli samarqandlik Sanjar Atamuradov bugungi kunda jahon robototexnikasidagi eng ambitsiyali platformalardan birini yaratmoqda — “Humanola”. Silikon vodiysidagi ushbu startap teleishtirokni jismoniy sun’iy intellektning poydevoriga aylantirmoqda. Kompaniya dunyoning istalgan nuqtasidagi odamlarga minimal kechikish bilan gumanoid robotlarni boshqarish imkonini beradi va operatorning har bir harakatini kelajakdagi jismoniy AGI uchun o‘quv ma’lumotlariga aylantiradi.

IT Park Uzbekistan va “The Tech” nashrlariga bergan intervyusida Sanjar Samarqand yulduzlari ostida qo‘y boqqan boladan to jahon robototexnikasi asosini yaratish uchun 2,5 million dollar mablag‘ jalb qilgan Silikon vodiysidagi startap asoschisiga aylanguncha bosib o‘tgan yo‘li haqida so‘zlab berdi.

Sanjar Atamurodov, Samarqand shahri, “Humanola” startapi asoschisi, LinkedIn

O‘zim haqimda

Men bolalik chog‘lari cheksiz yulduzlar ostida o‘tadigan va orzular negadir yaqinroq tuyuladigan Samarqand shahrida tug‘ilganman. Yoshligimdan texnikaga qiziqardim: qo‘limga tushgan hamma narsani qismlarga ajratib o‘rganardim, mexanizmlar qanday ishlashini tushunishga intilardim, keyinchalik esa kompyuterlar va robotlar bilan shug‘ullandim. Ehtimol, aynan o‘sha yillarda menda ilk ichki turtki paydo bo‘lgandir: bir kun kelib albatta o‘z dronlarim va robotlarimni yaratishim kerak, degan fikr tug‘ilgan bo‘lsa kerak.

Maktabni tugatgach, muhandislik va robototexnika sohasida dunyodagi eng nufuzli universitetlardan biri hisoblangan KAIST’da ta’lim olish uchun Janubiy Koreyaga yo‘l oldim. U yerda robotlarga ixtisoslashgan holda kompyuter fanlarini o‘rgandim, avtonom tizimlar va dronlar yaratdim. Bu tajriba men uchun hayotiy burilish nuqtasi bo‘ldi: butun umrim davomida inson shaklidagi robotlar va sun’iy intellekt ustida ishlashni xohlashimni angladim.

KAIST’da o‘qish mobaynida sun’iy intellekt va robototexnikaga ko‘proq e’tibor qaratishga intildim. O‘quv semestrlari davomida vaqtimning aksariyatini sun’iy intellekt va robototexnikaning nazariy jihatlarini o‘rganishga bag‘ishladim, ta’til paytlarida esa maktabda o‘rganganlarimni amalda qo‘llash uchun kompaniyalarga amaliyotga borardim. Koreyada yiliga ikki marta ta’til mavjud: yozgi va qishki — har biri taxminan 2,5 oy davom etadi. Bu esa menga kompaniyalarda haqiqatan ham qiziqarli loyihalar ustida ishlash uchun ko‘p imkoniyat yaratdi.

Kasbdagi dastlabki qadamlar: kompyuter ko‘rish qobiliyati va avtonom robotlar

Janubiy Koreyaga qaytgach, “StoneLab Inc” kompaniyasida amaliyot o‘tadim. U yerda kompyuter ko‘rish texnologiyasiga asoslangan tibbiy tashxis ilovasini ishlab chiqishda ishtirok etdim: ma’lumotlarni belgilash, neyron tarmoqlarini o‘qitish va modelni dastur orqa qismiga integratsiya qilish vazifalarini bajardim. O‘sha paytda biometrik autentifikatsiya uchun API yaratdim — bu haqiqiy foydalanuvchilar qo‘llagan birinchi tizimim edi.

“Macroact Inc.” kompaniyasida ishlash mening hayotimdagi keyingi muhim bosqich bo‘ldi. U yerda men to‘rt oyoqli robot uchun avtonom navigatsiya tizimini yaratish, algoritmlarni optimallashtirish, xatti-harakatlarni moslashtirish va “Gazebo” simulyatsiyalarini sozlash bilan shug‘ullandim. (Gazebo — robotlar va boshqa obyektlar bilan virtual olamlarni yaratish va ishga tushirish dasturi bo‘lib, u haqiqiy uskunalarga xavf tug‘dirmagan holda ularning xatti-harakatlari va boshqaruv algoritmlarini sinab ko‘rish imkonini beradi) Bu tajriba yanada murakkab robotlar bilan ishlashga o‘tish uchun ulkan imkoniyat yaratdi.

KAIST’da o‘qish davomida men universitetning “AVE Lab” va “IRiS Lab” laboratoriyalarida tadqiqotchi sifatida faoliyat yuritdim. “AVE Lab” jamoasida haydovchisiz avtomobillar uchun algoritmlar ishlab chiqdim. “IriS” Laboratoriyasida esa avtonom transport vositalari uchun idrok etish tizimlari ustida ishladim — LiDAR ma’lumotlarini qayta ishlashdan (bu lazerli skanerlash texnologiyasi (Light Detection and Ranging) yordamida olingan “nuqtalar buluti” ko‘rinishidagi fazoning raqamli tasviri) to harakatlanish yo‘laklarini aniqlashgacha bo‘lgan jarayonlarni o‘rgandim. Bu bosqich menga robotning dunyoni qanday “ko‘rishi” haqida g‘oyat chuqur tushuncha berdi.

Sanoat: ombor AMR’laridan to‘rt oyoqli robotlargacha

Tadqiqotlardan so‘ng men sanoat sohasiga o‘tdim. “Digitrack Inc” kompaniyasida omborxonalarni avtomatlashtirish uchun avtonom mobil robotlar (AMR) ustida ish olib bordim.

Keyinchalik, “Raion Robotics” kompaniyasida to‘rt oyoqli robotlarning harakatlanish tizimi ustida ishladim. Bu haqiqiy sinov edi — robotni barqaror harakatlanish, turli xil yuzalarga moslashish va murakkab manyovrlarni bajarishga o‘rgatish kerak edi.

AQSHda ta’lim olish va ishlash: muhandislik va fanning uyg‘unlashuvi

Mening yo‘lim meni AQSHning Atlanta shahriga olib keldi, u yerda men to‘liq inson qiyofasidagi robototexnikaning ilg‘or tadqiqotlariga qaratilgan muhitga tushib qoldim. Men “Georgia Institute of Technology” (Georgia Tech) institutiga — robototexnika va sun’iy intellekt bo‘yicha dunyodagi eng kuchli markazlardan biriga o‘qishga kirdim.

AQSHda ta’lim olish men uchun burilish nuqtasi bo‘ldi. Bu yerda men robotlarni boshqarish, neyron tarmoqlari, idrok etish tizimlari va avtonom xatti-harakatlar bo‘yicha chuqur fundamental bilimlar oldim. Men robotlashtirilgan manipulyatorlar, harakatlarni optimallashtirish, mashinali o‘rganish, real vaqt algoritmlari — zamonaviy robototexnikaning asosini tashkil etadigan barcha yo‘nalishlarga bag‘ishlangan kurslarni o‘rgandim.

Ta’lim olish bilan bir vaqtda, men robototexnika muhandisi sifatida “Atlanta Ventures” kompaniyasida ishladim, u yerda xavfsizlik va tekshiruv vazifalari uchun mobil robotlar yaratdim. Aynan o‘shanda men nazariyaning amaliyot bilan qanday bog‘lanishini his qila boshladim — auditoriyadagi bilimlar bir zumda kod, algoritmlar va harakatlanuvchi mashinalarga aylanardi.

Shundan so‘ng, men “Georgia Tech” kompaniyasida ilmiy faoliyatimni davom ettirdim, u yerda humanoid loco-manipulation — ya’ni odamsimon robotlarning harakatni muvofiqlashtirish qobiliyati: bir vaqtning o‘zida yurish, narsalarni ko‘tarish, eshiklarni ochish, murakkab ketma-ket vazifalarni bajarish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib bordim.

Aynan o‘sha paytda miyamga bir fikr keldi: katta til modellari internetdan olingan ulkan hajmdagi ma’lumotlar tufayli rivojlanishga erishdi. Robotlarda esa bunday “internet” yo‘q — ular ma’lumotlarga chinakamiga och. Men tushundimki, sifatli o‘quv ma’lumotlarini yaratishning yagona kengaytiriladigan usuli — bu teleishtirok, ya’ni operator robotni boshqaradigan holat. Biroq, dunyoda hech kim bu bilan tizimli shug‘ullanmagan.

O‘shanda hayotimni butunlay o‘zgartirib yuborgan g‘oya paydo bo‘ldi: har bir robototexnikka teleishtirok uchun vosita beradigan va jismoniy sun’iy intellekt uchun ma’lumotlar infratuzilmasini yaratadigan platforma qurish. Shunday qilib, 2025-yilning iyun oyida “Humanola” dunyoga keldi.

Hozirda AQSHda robototexnika atrofidagi qiziqish aql bovar qilmas darajada — uni sun’iy intellektning keyingi to‘lqini deb hisoblashmoqda. Kompaniyalar va ilmiy-tadqiqot institutlari nihoyatda murakkab bo‘lgan universal robototexnika muammosini hal qilish uchun ulkan mablag‘lar sarflamoqda. Biroq sun’iy intellekt sohasidagi so‘nggi yutuqlar tufayli chinakam jismoniy intellektni yaratish nihoyat imkon darajasiga yetdi. Biz hali boshlang‘ich bosqichdamiz: jismoniy mehnatni avtomatlashtirish uchun ommaviy joriy etish hali boshlanmagan. AQSHda zavodlarda, omborxonalarda yoki uylarda ishlaydigan insonsimon robotlar hali yo‘q — ammo bu yaqin kelajakda sodir bo‘ladi.

Humanola qanday muammoni hal qiladi

Bugungi kunda robotlarni o‘qitish uchun ma’lumotlar kompaniyalar va laboratoriyalarda izolyatsiya qilingan holda saqlanmoqda. Har kim o‘zining kichik ma’lumotlar to‘plamini yaratadi, hech kim ularni boshqalar bilan bo‘lishmaydi va soha amalda joyida depsinmoqda. Bu xuddi 2023-yildagi har bir sun’iy intellekt yechimi o‘zining kichik mahalliy internetida mashq qiladigan dunyoga o‘xshaydi.

“Humanola” paydo bo‘lguniga qadar har bir kompaniya ma’lumotlarni yig‘ish uchun o‘z infratuzilmasini yaratardi — bu qimmatga tushar, ko‘p vaqt talab qilar va samarasiz edi. Ko‘pchilik shunchaki mavjud cheklangan ma’lumotlar to‘plamlarida ishlashga majbur bo‘lar, bu esa rivojlanishni sekinlashtirardi. Ma’lumotlarni birlashtiruvchi va ularga kirish imkonini beruvchi yagona ekotizim mavjud emas edi.

Jamoamiz robotlar xavfli, bir xil va zerikarli ishlarni bajaradigan, insonlar esa ijodkorlik va strategiya bilan shug‘ullanadigan kelajakdan ilhomlanadi. Bugungi kun va ushbu kelajak o‘rtasidagi yagona to‘siq — fizik sun’iy intellekt uchun ma’lumotlar yetishmasligidir. Bu muammoni hal qilish orqali biz kelajakni bir necha yil oldinga surmoqdamiz.

Men muammo faqat alohida yechimlarning tarqoqligida emas, balki sohaning barcha ishtirokchilari ulana oladigan yagona platformaning yo‘qligida ekanligini angladim. Sa’y-harakatlarning takrorlanishi va ma’lumotlarning alohida saqlanishi butun sohaning rivojlanishiga to‘sqinlik qilmoqda. Aynan shu tushuncha “Humanola” loyihasini yaratishga turtki bo‘ldi.

Humanola nimalar bilan shug‘ullanadi

“Humanola” robotlarni masofadan boshqarish platformasi hamda jismoniy ma’lumotlarni yig‘ish, qayta ishlash va tahlil qilish uchun keng qamrovli infratuzilmani ishlab chiqmoqda.

Platforma ikkita asosiy tarkibiy qismdan iborat:

• VR-qurilmali operatorlar robotlarni minimal kechikish bilan real vaqt rejimida boshqaradi;
• barcha sessiya ma’lumotlari (harakatlar, videolar, sensorlar, vazifalar) avtomatik ravishda to‘planadi, tozalanadi, belgilanadi va sun’iy intellektni o‘qitish uchun tayyor ma’lumotlar to‘plamiga aylantiriladi.

Natijada kompaniyalar o‘z robotlarining rivojlanishini tezlashtirish uchun kuchli vositaga ega bo‘ladilar.

Humanola — ma’lum bir uskunaga bog‘liq bo‘lmagan hamda robotlarni boshqarishdan to ma’lumotlarni to‘liq qayta ishlashgacha bo‘lgan butun jarayonni ta’minlaydigan yagona mustaqil platforma. Boshqa yechimlar o‘z infratuzilmasini yaratishni talab qiladi yoki bunday yuqori darajadagi integratsiyani ta’minlay olmaydi.

Mijozlar orasida logistika, qishloq xo‘jaligi va ombor sohasida robotlarni joriy etayotgan kompaniyalar, shuningdek, sifatli ma’lumotlarga tez kirish muhim bo‘lgan dasturchilar va tadqiqotchilar bor.

Ishdagi qiyinchiliklar haqida

Eng murakkab vazifa uzoq masofalarda boshqaruvning minimal kechikishiga erishish va turli xil uskunalarni birlashtirish edi. Bu barcha darajalarda — VR-interfeysidan tortib tarmoq protokollari va bulutli infratuzilmagacha chuqur texnik takomillashtirishni talab qildi.

Biz eng zo‘r VR-o‘yinlaridagi kabi xatolarni tuzatish (FEC) va moslashuvchan oqim uzatish bilan UDP protokollariga asoslangan o‘zimizning real vaqtdagi tarmoq infratuzilmamizdan foydalandik. Uzoq masofadan boshqarish uchun hatto qit’alararo ham 80–100 millisekund oralig‘idagi kechikishni kamaytirish maqsadida mintaqaviy edge-serverlarni (AQSH, Osiyo, Yevropa) joylashtirdik.

Uskunalar integratsiyasi robotlar uchun yagona API bilan ta’minlandi — bo‘g‘imlarni boshqarish, sensor oqimlari va xavfsizlik protokollari mavhumlashtirildi, natijada har qanday gumanoid yoki manipulyator minimal sozlash bilan ulanishi mumkin.

Yutuq xususiy 5G tarmoqlarini sinov muhitlarida operator va robot tomonidagi GPU yordamida tezlashtirilgan video kodlash/dekodlash bilan birlashtirganimizda yuz berdi. Bu 100 millisekunddan kam kechikish bilan barqaror boshqaruvni ta’minladi — masalan, Toshkentdan San Fransiskogacha. Natijada, biz global miqyosda tele-mavjudlik imkoniyati haqiqatdan ham mumkinligini isbotladik.

Qo‘l siltamaslikning asosiy sababi — vazifaga bo‘lgan ishonch va biz shunchaki mahsulot emas, balki sun’iy intellekt va robototexnikaning yangi avlodi uchun asos yaratayotganimizni anglashdir.

100 millisekunddan kam kechikish bilan masofadan boshqarishdagi texnik yutuq hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ldi — aynan shunda g‘oya haqiqatga aylandi va mahsulot bozorga chiqdi.

Asosiy yutuqlar haqida

Bizning ishimizda men eng ko‘p faxrlanadigan narsa:

1. Haqiqiy mijozlarning o‘z ishlarini tubdan yaxshilaganini ta’kidlashlari. Hozirgi kunda bizda ikkita B2B mijoz bor — ikkala kompaniya ham insonsimon robotlarni ishlab chiqmoqda va bizning platformamizdan tele-mavjudlik va ma’lumotlarni to‘plash uchun faol foydalanmoqda. Biz dastlabki bosqichda ikkita sotuvni amalga oshirdik, bu esa yechimning qiymatini tasdiqlaydi: mijozlar tayyor ma’lumotlar to‘plamlari tufayli ishlab chiqish 30–40% ga tezlashganini ta’kidlamoqdalar.
2. G‘oyadan sanoat platformasiga tezkor o‘tish. Birinchidan, masofaviy tele-mavjudlik mijozlarga robotlarni darhol ishga tushirish va ularni dunyoning istalgan nuqtasidan masofadan boshqarish imkonini beradi. Bu shuni anglatadiki, kompaniyalar mahalliy boshqaruv tizimlarini uzoq vaqt davomida ishlab chiqmasdan, robotlar bilan ishlashni darhol boshlashlari mumkin. Ikkinchidan, bizning ma’lumotlarni qayta ishlash konveyerlarimiz katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlaydi va sensorlardan olingan xom ma’lumotlarni modellarni o‘qitish uchun tayyor ma’lumotlar to‘plamlariga aylantiradi. Bu kompaniyalarga o‘z robotlarining avtonomiyasiga an’anaviy yondashuvlarga qaraganda ancha tezroq erishish imkonini beradi.
3. Kuchli jamoani katta maqsad atrofida birlashtirish. Bugungi kunda jamoamiz besh kishidan iborat: uchta hammuassis va yaqinda men ishga olgan ikkita muhandis. Men kompaniyani bosh direktor sifatida boshqaraman, uning ham texnik qismini, ham strategik yo‘nalishini nazorat qilaman. Bizning texnik direktorimiz — Chjaoyuan Gu, PhD, u bilan “Georgia Tech” kompaniyasida odamsimon robotlar bo‘yicha birgalikda tadqiqotlar olib borgan edik. Bu bizga bugun hal etayotgan muammolarni chuqur tushunish imkonini berdi. Bizning operatsion direktor — Akbar Erkinov kompaniyaning kundalik faoliyati uchun mas’ul va tashkilotning samarali ishlashini ta’minlaydi.

Biz “Link Ventures”, “Bad Ideas Fund”, “Georgia Tech Fund” va Akmal Payziyevdan 2,5 million dollarlik boshlang‘ich investitsiya raundini yakunladik. Dastlabki mijozlar platformamizni allaqachon joriy etishmoqda va biz muammoning dolzarbligi hamda yechimimizning qiymati tasdiqlanayotganini ko‘rmoqdamiz. Loyihamiz hali erta bosqichda bo‘lgani sababli, daromad va foydalanuvchilar soni haqidagi ma’lumotlarni hozircha oshkor qilmayapmiz.

Bizni yetakchi venchur fondlari qo‘llab-quvvatlamoqda, robototexnikaga jiddiy mablag‘ sarflayotgan kompaniyalar esa mijozlarimizga aylanmoqda. Joriy etish sur’ati samaradorligimizning eng yaxshi isbotidir.

AQSH, Koreya va O‘zbekistondagi rivojlanish haqida

AQSH robototexnika “miyasi” — sun’iy intellekt va robotlarga odamlardek fikrlash hamda harakat qilish imkonini beruvchi dasturiy tizimlarni ishlab chiqishda peshqadam hisoblanadi. Aynan shu sohani oldinga harakatlantiradi.

Koreya juda kuchli jamoalarga ega bo‘lib, texnologiya chegaralarini doimiy ravishda kengaytirmoqda. Biroq uning ko‘lami AQSHnikidan ancha kichik. Koreya kompaniyalari ko‘pincha apparat qismi va innovatsiyalarga e’tibor qaratadi, ammo ularga Amerika bozori miqyosi yetishmaydi.

O‘zbekiston esa hali yo‘lning boshida turibdi. Bu yerda robototexnika rivojlanishning ilk bosqichida.

Yaqin kelajakdagi rejalar

Biz “Humanola”ni AQSH va butun dunyodagi barcha yirik gumanoid robot platformalariga joriy etishga intilamiz, shuningdek, sanoat yetakchilari — “Nvidia”, “Tesla”, “Google” uchun jismoniy AGI yaratishda infratuzilmaviy hamkor bo‘lishni maqsad qilganmiz.

Dastlabki 12 oylik kengayish strategiyamiz doirasida robototexnika ishlab chiqaruvchilari orqali robotlarni keng miqyosda joriy etishni rejalashtirganmiz. Biz allaqachon O‘zbekistondan teleoperatorlarni yollayapmiz, ular AQSH va boshqa mamlakatlarda ishlaydigan robotlarni masofadan turib boshqaradilar.

Bu O‘zbekiston hududlarida minglab yangi ish o‘rinlari yaratish bilan bir qatorda, to‘planadigan ma’lumotlar hajmini kengaytirish orqali ulkan iqtisodiy imkoniyatlar yaratadi. Operatorlar dunyoning istalgan nuqtasidan ishlashi, robotlar dunyoning istalgan joyida vazifalarni bajarishi, ma’lumotlar esa yanada takomillashgan modellarni o‘qitish uchun qayta yuborilishi mumkin. Bu butun robototexnika sanoati, rivojlanayotgan bozorlarda ish o‘rinlari yaratish va jismoniy sun’iy intellektni rivojlantirish uchun foydalidir.

Biz jismoniy AGI rivojlanishini tezlashtirmoqchimiz — robotlarni ommaviy yordamchilarga aylantirish va mehnatga bo‘lgan yondashuvni butunlay o‘zgartirish orqali. Bizning maqsadimiz sanoatni demokratlashtiruvchi va aqlli robotlarni hamma joyda mavjud qiladigan infratuzilmani yaratishdir.

Tadbirkorlarga maslahatlar

Katta orzu qiling va tavakkal qilishdan qo‘rqmang. Barcha muhim yutuqlar muvaffaqiyatsizlik chegarasida yuzaga keladi, asosiysi — qat’iyatli va bardoshli bo‘lishdir.