Taʼlim yoʻnalishidagi rezident kompaniyalarining Oʻzbekiston IT-sohasiga qoʻshgan hissasi

XXI asrga, hech shubhasiz, axborot texnologiyalari asri nomini berish mumkin. Bugungi kunda hayotni texnologiya va gadjetlarsiz tasavvur qilish imkonsiz.

Oʻzbekistonda IT sohasini yosh va rivojlanayotgan deyish mumkin. Shunga qaramay, ushbu tarmoq istiqbolli va talabgir boʻlib ulgurdi.

Yirik ish qidiruv tizimi – HeadHunter.uz ning 2022-yil uchun hisoboti shuni koʻrsatdiki, talabgorlik boʻyicha 2-oʻrinni IT-sohasi kasblari egallab turibdi. Bu tendensiya yaqin kelajakda ham davom etishi shubhasiz. Chunki kelajak kasblari, bugungi kunda IT kasblari deyilganidek, yaqin oʻn yilliklarda ham oʻz dolzarbligini yoʻqotmaydi.

Mamlakatni malakali kadrlar bilan taʼminlash uchun sifatli taʼlim poydevori haqida oʻylash kerak. Buning uchun mamlakatimizda ixtisoslashtirilgan markazlar va kurslar ishga tushirilmoqda.

Masalan, bugungi kunda taʼlim sohasida faoliyat yuritayotgan IT Park rezident kompaniyalari soni 240 ta kompaniyaga yetdi (bu 2022-yil yakuniga nisbatan 34 taga koʻp). Ulardan 206 nafari uchun taʼlim asosiy faoliyat turi hisoblanadi.

Biz IT-taʼlim sohasi IT Park rezident kompaniyalari tufayli qanday oʻzgarib borayotganini aytib beramiz.

Eslatma: Tahlil qatʼiy ravishda IT Park rezidentlari tomonidan 2023-yilning I choragidagi faoliyati natijalari boʻyicha taqdim etilgan hisobotga asoslanadi.

Taʼlim yoʻnalishlari va kurslar

2023-yilda 14300 nafardan ortiq oʻquvchi rezident kompaniyalarda oʻqishni tamomladi, bitiruvchi IT xodimlari soni esa 5190 nafardan ortiqni tashkil etdi.

IT Park rezident kompaniyalari 400 dan ortiq IT kurslarini taklif qiladi, ularni quyidagi yoʻnalishlarga guruhlash mumkin:

2023-yilning I choragida talabalarning asosiy IT yoʻnalishlari boʻyicha taqsimlanishi quyidagicha:

Takidlash joyizki:

         • taʼlim sohasida faoliyat yuritayotgan rezident kompaniyalaridagi talabalar soni boʻyicha barcha hududlar kesimida Toshkent yetakchilik qilmoqda;

• Fargʻona viloyatida qolgan viloyatlarga nisbatan eng koʻp talabalar IT va dasturlash asoslari boʻyicha kurslarga qatnaydilar;

• Surxondaryo viloyatidagi dizayn va modellashtirish kurslari talabalari soni boʻyicha Fargʻona viloyatidagi taʼlim korxonalari talabalaridan kichik farq bilan yetakchi oʻrinni egalladi;

• robototexnika boʻyicha boshqa viloyatlardagi kompaniyalarga nisbatan eng koʻp tinglovchilar Buxoro viloyati rezidentlari kompaniyalari;

• Navoiy viloyatida 2023-yilning I choragida mobil ilovalar yaratish boʻyicha kurslarga talab yuqori.

Shuningdek, maʼruzalarda bugungi kunga qadar taʼlim markazlarida oʻqishni boshlagan talabalarning eng koʻp soni Xorazm viloyatida ekanligi koʻrsatildi.

Rezident kompaniyalar kurslarning asosiy qismini oflayn rejimda, 13% aralash formatda (ham onlayn, ham oflayn) va kurslarning kichik qismi (4%) butunlay onlayn boʻlgan. Taʼkidlash joizki, barcha onlayn kurslarning 38 foizi va aralash kurslarning 47 foizi dasturlash kurslaridir. Dizayn va modellashtirish, robototexnika va mobil dasturlash boʻyicha onlayn kurslar mavjud emas. 178 kishi onlayn kurslarda oʻqishni boshladi (oʻqishni boshlaganlar umumiy sonining 1 foizi), 2023-yilning I choragida esa 127 kishi oʻqishni tamomlagan.

Taʼlim yoʻnalishlari boʻyicha kurslarning xususiyatlari oʻrtacha quyidagicha:

IT-kurslari boʻyicha taʼlim oʻz samarasini bermoqda. Shunday qilib, 2023-yilnda 1396 nafar rezident taʼlim muassasalari talabalari ishga joylashtirildi, bitiruvchilarning bandlik ulushi 27 foizni tashkil etdi. Hududlar orasida taʼlim muassasalari bitiruvchilarini ish bilan taʼminlash boʻyicha yetakchi oʻrinni Namangan viloyati (viloyat aholisi umumiy koʻrsatkichining 36 foizi), keyingi oʻrinlarda 18 foiz bilan Buxoro viloyati va kichik farq bilan Qoraqalpogʻiston Respublikasi egallab turibdi.

Oʻquv markazlari orasida talabalar soni boʻyicha respublikada olingan maʼlumotlar boʻldi:

        1. Najot Taʼlim (Toshkent) – nafar oʻquvchi.

        Asosiy yoʻnalishlar: dasturlash va dizayn;

        Kurs narxi: 7,7 million soʻmdan 18,4 million soʻmgacha;

        Oʻqish davomiyligi: 7-8 oy;

        2. Scientia Centrum (Toshkent) – 1100 nafar oʻquvchi.

        Asosiy yoʻnalishlar: dasturlash va IT asoslari:

        Kurs narxi: 300 000 soʻmdan 3 600 000 soʻmgacha;

        Oʻqish davomiyligi: 1-6 oy;

3. Academy of Information Technologies Step (Toshkent) – 1 077 nafar oʻquvchi:

Asosiy yoʻnalishlar: dasturlash, dizayn va robototexnika;

Kurs narxi: 9 600 000 soʻmdan 40 500 000 soʻmgacha;

Oʻqish davomiyligi: 6-45 oy.

Inson kapitali

Rezident kompaniyalar tufayli, shuningdek, mamlakatimizda qator ish oʻrinlari yaratilmoqda. Rezident taʼlim kompaniyalarida 1724 kishi doimiy yoki vaqtincha ishlamoqda, ularning qariyb uchdan biri xalqaro sertifikatlarga ega. Xalqaro sertifikatga ega boʻlgan oʻqituvchilarning aksariyati Toshkent shahrida (562 kishi) – bu butun qismning 85 foizini tashkil qiladi.

IT bozorida hozirda 20 000 ga yaqin mutaxassis ishlaydi, ulardan 8300 nafari dasturchilardir. Shu bilan birga, dasturchilarning 90 foizi Toshkentda ishlaydi. IT Park rezidentlarining 2023-yilning I choragida yollangan dasturchi birligiga toʻgʻri keladigan daromadlari nisbati 260 million soʻmni tashkil etdi, yaʼni shartli ravishda kompaniya tomonidan ishga qabul qilingan bitta dasturchi unga oyiga 86 million soʻm daromad keltirmoqda.

Boshqa hududlardagi dasturchilar soni va ularning boshqa viloyatlardagi IT Park rezident kompaniyalari bilan solishtirgandagi soniga kelsak:

1. Fargʻona viloyati – 160 nafar (160 ta shaxs) (20%);
2. Namangan viloyati – 110 ta shaxs (14%);
3. Xorazm viloyati – 90 ta shaxs (11%).

Shu bilan birga, barcha dasturchilarning 23 foizi xorij fuqarolari bo‘lib, ularning 99 foizi poytaxtning IT-kompaniyalarida ish bilan ta’minlangan bo‘lsa, viloyatlar orasida eng ko‘p xorijiy dasturchilar Samarqand viloyatida – 7 nafarni tashkil etadi. Toshkent shahrida 1 IT Park rezidentiga oʻrtacha 10-11 dasturchi toʻgʻri keladi.

Koʻrsatilgan xizmatlar doirasi

Rezident taʼlim kompaniyalari tomonidan 2023-yil yanvar-mart oylarida koʻrsatilgan xizmatlarning umumiy hajmi 30,4 milliard soʻmga yetdi, bu oʻtgan yilning xuddi shu davriga (14 milliard soʻm) nisbatan 2 barobar koʻpdir.

Ma’lumotlarga ko‘ra, ko‘rsatilayotgan xizmatlar hajmining 29 foizi hududlarga, qolgani esa Toshkent shahriga to‘g‘ri keladi. Taqqoslash uchun: 2022-yilning xuddi shu davrida kompaniyalar tomonidan ko‘rsatilgan xizmatlar hajmining atigi 11 foizi hududiy kompaniyalar hissasiga to‘g‘ri keldi.

Qayd etish joizki, eng yaxshi daromad ko‘rsatkichlari Farg‘ona, Xorazm va Toshkent viloyatlariga to‘g‘ri keldi. 2022-yilning shu davrida ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi bo‘yicha kuchli uchlikka Xorazm (joriy yilda -1 o‘rin, avvalgi yili 1-o‘rinda edi) va Toshkent viloyati (joriy yilda +1 o‘rin, avvalgi yili 2-o‘rin edi) kiradi. O‘z navbatida, Navoiy viloyati Farg‘onaga (+1 pozitsiya, 4-o‘rinda edi) imkoniyatni boy berib, kuchli uchlikni tark etdi.

Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, 2023-yilning I choragida IT-ta’lim sohasida 137 nafar rezident daromadga ega. Faqatgina Jizzax, Navoiy va Farg‘ona viloyatlarida barcha rezidentlar daromadli, Qashqadaryo, Surxondaryo va Xorazm viloyatlarida esa rezidentlarning yarmidan ko‘pi daromadsiz. Chorak yakunlariga ko‘ra, daromadlari bo‘yicha yetakchi 10 ta kompaniyaga asosan Toshkent shahri, shuningdek, Toshkent viloyatidan 2 ta va Xorazm viloyatidan 1 ta kompaniya kirdi.